O kierunkach zmian jakie nastąpią w sposobie pozyskiwania środków unijnych, konieczności współpracy NGO między sobą ale również samorządów z organizacjami z Grzegorzem Grabowskim z Zielonkowskiego Forum Samorządowego rozmawia Teresa Urbanowska.
? Pomimo tego, że obecny okres pozyskiwania środków UE obejmuje lata 2014-2020 to do dziś ciągle nie ma udostępnionych żadnych środków unijnych. Jaka jest obecnie sytuacja?
? Może w skrócie wyjaśnię jak wygląda procedura. Środki unijne nie są przeznaczane na wszystkie działania jakie sobie tylko zechcemy wymyślić. Interwencja finansowa UE, czyli to na co możemy wydawać pieniądze unijne, została określona podczas negocjacji pomiędzy rządem RP a Komisją Europejską i zawarta w dokumencie ?Umowa Partnerska?. Dalsze uszczegółowienie zasad wykorzystania środków unijnych zawarto w Programach Operacyjnych (PO). Część z tych programów dotyczy działań na obszarze całego kraju a część są to Regionalne Programy Operacyjne i dotyczą one pojedynczego województwa. Programy operacyjne także były negocjowane i zatwierdzane przez Brukselę. Etap zatwierdzania wszystkich programów operacyjnych zakończył się kilka tygodni temu. Warto podkreślić, że programy operacyjne są bardziej uszczegółowione niż zapisy Umowy Partnerskiej, nie są one jednak jeszcze podstawą do ogłaszania konkursów. Główną częścią każdego PO są tzw. priorytety inwestycyjne, czyli obszary, w których mogą być wydawane środki finansowe UE. W chwili obecnej instytucje zarządzające PO pracują nad szczegółowymi opisami priorytetów tzw. SZOP-ami. W nich zawarte będą szczegółowe wytyczne określające, kto, na jakich zasadach i na jakie konkretne przedsięwzięcia będzie mógł korzystać ze środków unijnych. SZOP-y będą podstawą do ogłaszania konkursów. Pomimo trochę skomplikowanej procedury już obecnie można wyciągać pewne wnioski dotyczące możliwości wykorzystania środków unijnych na poziomie lokalnym.
? Mówi się od jakiegoś czasu o znaczącej roli jaką w tym procesie będą odgrywały organizacje pozarządowe. Co się tu zmienia?
? Rola NGO będzie zdecydowanie inna i większa niż w minionym okresie programowania. Jednym z celów, które założyła sobie UE, jest zwiększenie roli społeczeństwa w planowaniu wydawania środków UE oraz monitorowania w jaki sposób zostały one wydatkowane. We wspomnianej Umowie Partnerskiej zapisano, że te działania muszą się odbywać we współpracy z organizacjami pozarządowymi. Do prac nad poszczególnymi programami operacyjnymi zostali zaproszeni przedstawiciele organizacji pozarządowych. Sam byłem członkiem zespołu pracującego nad RPO dla Województwa Mazowieckiego. Wiem, że Komisja Europejska oceniając programy operacyjne, zwracała uwagę na udział ? przy ich opracowaniu ? organizacji pozarządowych.
? Czy coś z tego wynika dla nas, dla społeczności lokalnej?
? W moim przekonaniu tak. Wydawanie środków unijnych musi być uzasadnione i wpływać na rozwój lokalny. W tym celu samorządy muszą mieć opracowane wieloletnie programy rozwoju w formie strategii. To jest wymóg ustawowy, bez posiadania takiego dokumentu nie ma możliwości pozyskiwania środków unijnych. W moim przekonaniu samorządy powinny zaprosić do pracy nad takimi dokumentami organizacje pozarządowe. Co ciekawe, mówi się, że te dokumenty opracowane przez samorządy będą w jakiś sposób weryfikowane w konkursach dotacyjnych. Analogicznie jak w dokumentach o charakterze krajowym i regionalnym, przedstawiciele NGO-sów powinni być zaproszeni do ciał monitorujących wdrażanie tych programów. Wiem, że samorządy ciągle nie przywiązują dużej wagi do planowania strategicznego, ale chyba muszą zmienić podejście i to Unia na nich wymusi. Mnie osobiście cieszy taka perspektywa.
? Czy mam rozumieć, że z Pana obserwacji procesów przygotowania dokumentów, wynika iż nowa rola organizacji pozarządowych ogranicza się jedynie do udziału w planowaniu?
? Zdecydowanie nie. Również w pozyskiwaniu środków unijnych zwiększy się zdecydowanie rola NGO-sów. Będzie tak jak było dotychczas ? część środków unijnych będzie przeznaczona tylko dla organizacji pozarządowych. Z tych środków nie będą mogły skorzystać samorządy. Będzie też druga forma ? jest ona związana z tym, że wymogiem w pozyskiwaniu środków na rzecz społeczności lokalnej będzie wspólne startowanie w konkursie samorządu i organizacji pozarządowej. Będzie też trzecia forma, w której samorząd, chcąc uzyskać dofinansowanie na określone działanie, otrzyma je pod warunkiem, że będzie potrafił uzasadnić, że uzgodnił taką potrzebę z organizacjami pozarządowymi. Jeszcze jest kolejny sposób, w którym startować w konkursie będzie mogło tylko kilka organizacji wspólnie.
? Czyli są to takie całkiem nowe wyzwania dla trzeciego sektora, ale również dla samorządów?
– Właśnie ? tu ma pani rację ? to jest wyzwanie nie tylko dla trzeciego sektora. Istotną rolę w tym procesie powinien odegrać samorząd. To jemu powinno zależeć na tym, aby mieć silnych partnerów pozarządowych, z którymi wspólnie i we współpracy będzie pozyskiwał środki unijne. Chodzi o współpracę partnerską. W RPO Województwa Mazowieckiego wskazuje się na priorytetowe traktowanie przy pozyskiwaniu środków unijnych trwałych partnerstw. Co prawda nie określa się na czym ta trwałość ma polegać, ale na pewno nie chodzi w tym tylko o współpracę przy aplikowaniu w pojedynczym konkursie. Uważam, że samorządy gminne i powiatowy powinny inicjować taką partnerską współpracę, bowiem one mają niezbędne do zbudowania takiej współpracy zasoby finansowe. W moim przekonaniu to jest duża szansa dla rozwoju naszych społeczności lokalnych.
? Na jakie działania są przewidziane środki o których rozmawiamy?
? Trudno wymienić wszystkie. W programie operacyjnym dla Mazowsza są działania w takich obszarach jak: ? Wspieranie rewitalizacji fizycznej, gospodarczej i społecznej ubogich społeczności na obszarach miejskich i wiejskich; ? Zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego; – Dostęp do zatrudnienia dla osób poszukujących pracy i osób biernych zawodowo, w tym długotrwale bezrobotnych oraz oddalonych od rynku pracy; ? Aktywne włączenie i zwiększanie szans na zatrudnienie. Oczywiście wszystkie szczegóły poznamy po opracowaniu SZOP-ów ale już warto się przygotowywać. Konkurencja po te środki będzie mocna.
? Dziękuję za rozmowę. Mam nadzieję, że wykorzystamy tą szansę.