Wiek jest jedną z negatywnych przesłanek małżeństwa. Co do zasady nie może zawrzeć małżeństwa osoba niemająca ukończona osiemnastu lat. Jednakże zdarzają się tego typu powody uzasadniające konieczność wystąpienia do sądu o wyrażenie zgody na zawarcie małżeństwa już wcześniej. Kto i kiedy może się o to ubiegać?
Prawo do złożenia wniosku do sądu o wyrażenie zgody na zawarcie małżeństwa przysługuje wyłącznie kobiecie. Mężczyzna zawsze musi czekać do ukończenia osiemnastu lat. Kobieta jednak musi mieć ukończone lat szesnaście. Ustawa wprowadza więc rozróżnienie pomiędzy sytuacją kobiet i mężczyzn co do wieku umożliwiającego im zawarcie małżeństwa. Uregulowanie to dotyczy każdego małżeństwa ? zawieranego w formie przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego albo konsulem, a także w formie przed duchownym kościoła albo innego związku wyznaniowego. Nie jest możliwe wydanie zezwolenia przez sąd co do kobiety, która nie ukończyła szesnastego roku życia, lub mężczyzny, który nie ukończył 18 lat. Gdyby sąd jednak wydał zgodę, zawarte małżeństwo może zostać unieważnione.
Czy małoletnia może samodzielnie złożyć wniosek do sądu? Owszem, tylko ona może go złożyć, w takiej sytuacji nie jest reprezentowana przez przedstawiciela (np. rodzica). To uprawnienie przysługuje bezpośrednio małoletniej, rodzic może (i powinien) być wskazany we wniosku jako uczestnik postępowania. Sam wniosek małoletnia może złożyć nie ukończywszy jeszcze 16. roku życia, jednak sąd nie może wydać zgody, dopóki nie ukończy ona minimalnego wieku.
Drugą przesłanką wyrażenia zgody przez sąd na zawarcie małżeństwa przez małoletnią jest dobro założonej rodziny. Sąd musi zbadać wszelkie okoliczności sprawy, aby nabrać pewności, że małżeństwo takie będzie zgodne z dobrem poszczególnych członków mającej powstać rodziny, w tym właśnie kobiety, która jeszcze nie ukończyła osiemnastu lat, także jej obecnych i przyszłych dzieci.
Zdarzają się więc sprawy, w których niepełnoletni zachodzą w ciążę i przy wsparciu rodziny sami zakładają kochającą się rodzinę. Jeżeli jednak mężczyzna nie ukończy osiemnastu lat, sąd zgody nie wyda. Co ma zrobić taki niepełnoletni ojciec, który chce spełniać się w tej roli? Domniemanie ojcostwa działa następująco: jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dni od jego ustania lub unieważnienia domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki.
Jeśli sąd nie zezwoli małoletnim na zawarcie małżeństwa z powodu nieosiągnięcia pełnoletności przez ojca dziecka i nie domniemanie ojcostwa nie zadziała przez małżeństwo, małoletni ojciec dziecka może złożyć oświadczenie o uznaniu ojcostwa. Oświadczenie to ojciec składa wyłącznie przed sądem opiekuńczym ? jeśli nie ukończył 18. roku życia. Gdy jest już pełnoletni, może to uczynić także przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. Co ciekawe, można uznać ojcostwo przed urodzeniem się dziecka już poczętego.
Mariusz Astasiewicz
radca prawny