– Za chwilę zakończy się rok jubileuszu stulecia utworzenia gminy Marki. Rok, podczas którego staraliśmy się przybliżać historię naszej małej ojczyzny w różnych formach. Wspólnie z samorządem Radzymina przygotowaliśmy film dokumentalny o Marecko-Radzymińskiej Kolei Dojazdowej, która przez dziesięciolecia była nieodłącznym elementem krajobrazu Marek. Dzięki środkom pozyskanym z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego odnowiliśmy zabytkową elewację Mareckiego Ośrodka Kultury oraz otoczenie Pomnika Żołnierzy AK na Strudze, gdzie lada moment pojawią się tablice historyczne. Wspólnie z Instytutem Pamięci Narodowej uczciliśmy majora Henryka Okińczyca, komendanta Armii Krajowej II Rejonu „Celków” VII Obwodu „Obroża” w Markach. – informuje UM w Markach
– Dziś natomiast chcielibyśmy przybliżyć postać „zapomnianego” honorowego obywatela gminy Marki. Niewiele wiemy, na temat funkcjonowania administracji samorządowej w dwudziestoleciu międzywojennym. Zdecydowana większość dokumentów z tamtego okresu uległa zniszczeniu. Jednak dzięki niestrudzonej pracy naszego regionalisty Antoniego Widomskiego, co chwila możemy odkrywać nowe informacje na temat pierwszych lat funkcjonowania gminy Marki. – zauważa marecki magistrat
Dzięki wycinkom prasowym dowiadujemy się, że radni gminy Marki w okresie II Rzeczpospolitej przyznali tytuł honorowego obywatela nie tylko marszałkowi Józefowi Piłsudskiego, ale również staroście warszawskiemu Tadeuszowi Wardejn-Zagórskiemu, późniejszemu majorowi AK.
Tadeusz Adam Wardejn-Zagórski ps. „Gromski”, „Gozdawa” urodził się w 1892 roku w miejscowości Poraj w zaborze rosyjskim. Od 1913 roku związany z działalnością niepodległościową: był członkiem Związku Strzeleckiego i Polskiej Organizacji Wojskowej, a następnie żołnierzem I Brygady Legionów Polskich. Brał także udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Po zakończeniu wojny pełnił służbę w Doświadczalnym Centrum Wyszkolenia w Rembertowie. W 1925 roku ukończył dwuletni kurs w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie i uzyskał dyplom oficera Sztabu Generalnego. Po zakończeniu służby wojskowej i przeniesieniu w stan spoczynku pracował w administracji państwowej. W latach 1930-34 pełnił funkcję starosty warszawskiego. Gmina Marki, po jej utworzeniu 1 lipca 1924 roku, weszła w skład powiatu warszawskiego, który obejmował wszystkie gminy sąsiadujące ze stolicą.
Tadeusz Wardejn-Zagórski jako starosta warszawski dał się poznać jako urzędnik zaangażowany w sprawy Marek. Okres sprawowania przez niego urzędu przypadł na lata wielkiego załamania gospodarczego. Kryzys ekonomiczny nie ominął również gminy Marki. 17 września 1931 roku rozpoczął swoją działalność Komitet Powiatowy do spraw bezrobocia w powiecie warszawskim. Przewodniczącym komitetu został starosta warszawski Tadeusz Wardejn-Zagórski. Natomiast 3 listopada utworzono lokalny komitet w gminie Marki, gdzie zarejestrowano największą liczbę bezrobotnych w powiecie. Jedną z form pomocy bezrobotnym, poza rozdawnictwem produktów, była akcja chlebowa. Punkty w których prowadzono taką akcję, przekazywały otrzymywaną mąkę żytnią do piekarń, do których zgłaszali się bezrobotni po chleb. W Markach działał jeden z takich punktów. Ponadto w Markach, jak i w większości gmin powiatu warszawskiego, działały punkty dożywiania dzieci bezrobotnych. Akcję tę prowadzono w szkołach, przedszkolach i ochronkach. Dodatkowo administracja powiatowa zatrudniała bezrobotnych do robót terenowych i prac interwencyjnych.
Z informacji prasowych wiemy, że ówczesny starosta warszawski uczestniczył 14 kwietnia 1932 roku w oddaniu do użytku nowego gmachu urzędu gminnego, w którym dziś mieści się Urząd Miasta Marki. W tym samym roku 1 listopada wziął udział w odsłonięciu Pomnika Żołnierzy 1920 roku na mareckim cmentarzu i złożył wieniec w imieniu rządu Aleksandra Prystora (co dokumentuje załączone zdjęcie).
26 marca 1934 roku Rada Gminy Marki nadała honorowe obywatelstwo Tadeuszowi Wardejn-Zagórskiemu za wyjątkową opiekę, w szczególności nad bezrobotną ludnością gminy.
Po wybuchu II wojny światowej był oficerem Oddziału II Sztabu Armii „Lublin”. Po kapitulacji oddziału pod Tomaszowem Lubelskim 20 września, dostał się do niewoli niemieckiej, ale zdołał się wydostać z obozu przejściowego w Krakowie i wrócić do Warszawy, gdzie podjął działalność konspiracyjną. Podczas okupacji był oficerem łącznikowym, a od października 1940 roku pełnił funkcję zastępcy szefa Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej, gdzie nadzorował pracę redakcji prasy podziemnej. Od 1944 był szefem Wydziału Propagandy Bieżącej Sztabu Komendy Głównej AK. W Powstaniu Warszawskim był oficerem łącznikowym w Komendzie Głównej Armii Krajowej. Po kapitulacji powstania wydostał się z Warszawy wraz z ludnością cywilną o dotarł do Częstochowy, gdzie odtwarzano struktury Komendy Głównej AK. Tam został aresztowany przez Niemców i według opracowań naukowych rozstrzelany w grudniu 1944 roku. Natomiast na rodzinnym grobowcu Zagórskich na Cmentarzu Powązkowskim zamieszczono informację, że został zamordowany w 1945 roku w niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym w Groß-Rosen.
Za swoją działalność wojskową został odznaczony Krzyżem Walecznych (trzykrotnie) oraz Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami.
Więcej informacji z Marek
Marki – gdzie znaleźć dane do deklaracji odpadowej
Marki – porady na deklaracje i odpady
„Zapomniany” honorowy obywatel gminy Marki
Marki – harmonogram odbioru odpadów 2025
