Dużo dziś można przeczytać i usłyszeć w temacie kwot wolnych od podatku. Proces trudny do zrozumienia próbują analizować specjaliści, zaczynają się nim interesować również organizacje specjalistyczne. Takiej analizy dokonała Fundacja Forum Obywatelskiego Rozwoju ? FOR z Warszawy. Rozesłała ją w formie komunikatów między innymi do redakcji.
Komunikat FOR datowany na 2 grudnia 2016 roku stawia tezę, że zmiany w kwocie wolnej nie pomogą polskiej gospodarce. Zdaniem Aleksandra Łaszka, głównego ekonomisty, który przygotował raport FOR zmiany w ustawach podatkowych należy oceniać przez pryzmat ich wpływu na: – zgodność z Konstytucją, – stabilność finansów publicznych, – wpływ na wzrost gospodarczy.
Podniesienie kwoty wolnej dla osób o najniższych dochodach jest wykonaniem wyroku Trybunału Konstytucyjnego i zapewnia zgodność przepisów ustawy podatkowej z Konstytucją, relatywnie małym kosztem fiskalnym.
Autor opracowania stoi na stanowisku, że proponowane zmiany nie rozwiązują jednak żadnych strukturalnych problemów systemu podatkowego:
– nadmiernego opodatkowania osób o niskich kwalifikacjach (kwota wolna dla osób zarabiających płacę minimalną nie ulega zmianom),
– nadmiernego i niepotrzebnego skomplikowania systemu podatkowego.
Negatywnie należy ocenić sposób wprowadzania zmian w kwocie wolnej. Choć jest to projekt rządowy, to formalnie zgłoszono go jako poprawkę Senatu. Takie podejście pozwala na ominięcie konsultacji i formalnej Oceny Skutków Regulacji. Obecny rząd nagminnie obchodzi własne procedury dotyczące tworzenia prawa, prawie połowę projektów zgłaszając ścieżką poselską, co pogłębia problem nieprzewidywalności zmian prawnych w Polsce oraz złej jakości przepisów.
Autor przekonuje, że niezależnie od głębszej reformy systemu podatkowego prostsze zabiegi takie jak: – pełne odliczenie składki NFZ od PIT (odejście od fikcyjnego podziału na 7.75% odliczane od PIT i 1.25% nieodliczane w połączeniu ze zmianą stawek PIT),
– istotne podniesienie zryczałtowanych kosztów uzyskania przychodu ? najlepiej tak, by osoby zarabiające pensję minimalną przestały płacić PIT,
– jednakowe oskładkowanie i opodatkowanie umów zlecenie i umów o pracę,
mogą istotnie uprościć system podatkowy i przyczynić się do szybszego wzrostu gospodarczego Polski.
Zgodnie ze zgłoszoną w poniedziałek (28.11.2016 roku) poprawką Senatu podnoszącą kwotę wolną osoby o dochodach poniżej 6600 zł nie zapłacą podatku PIT, a osoby o dochodach powyżej 85 528 zł zapłacą wyższy PIT w związku ze stopniowym wycofywaniem kwoty wolnej. Podwyższona kwota wolna będzie stopniowo wycofywana na przedziale dochodów od 6600 zł do 11 000 zł. Osoby z dochodami pomiędzy 11 000 zł a 85 528 zł nie odczują żadnej różnicy (kwota wolna równa 3091 zł), natomiast dla osób o dochodach pomiędzy 85 528 zł a 127 000 zł kwota wolna będzie stopniowo wycofywana, tak że osoby o dochodach przekraczających 127 000 zł nie będą miały żadnej kwoty wolnej.
Według szacunków Cenea (2016) na proponowanych zmianach zyska 2,4 mln rodzin, 0,6 mln rodzin zapłaci wyższe podatki, a wpływy do budżetu państwa i NFZ spadną o 800 mln zł. W ten sposób rząd relatywnie niewielkim kosztem wykona wyrok Trybunału Konstytucyjnego oraz częściowo zrealizuje obietnicę wyborczą. Działanie to jednak w żaden sposób nie rozwiąże problemów polskiego systemu podatkowego ? niepotrzebnego skomplikowania oraz nadmiernego obciążenia podatkami osób o najniższych dochodach.
Nowa kwota wolna jest tak szybko wycofywana, że nawet osoba zarabiająca pensję minimalną w 2017 roku nie skorzysta na uchwalonych zmianach. W 2017 roku pensja minimalna ma wynieść 2 tys. zł brutto, 24 tys. zł rocznie. Po odliczeniu ZUS (3290 zł rocznie) oraz kosztów uzyskania przychodu (zryczałtowane 1335 zł) daje to w skali roku 19 375 zł dochodu. Jest to niemal dwukrotnie więcej niż 11 tys. zł przy których kwota wolna powraca już do starego poziomu 3091 zł.
Brak zmian w kwocie wolnej dla osób zarabiających pensję minimalną jest błędem ? opodatkowanie pracy osób o najniższych dochodach w Polsce jest nadmierne. Osoby o słabszych kwalifikacjach, gorzej wykształcone, bez doświadczenia zawodowego są szczególnie czułe na wysokość opodatkowania. Jeżeli opodatkowanie pracy jest wysokie, część takich osób może pozostać bierna zawodowo lub wybrać pracę w szarej strefie. O ile klin podatkowy w Polsce dla osób o przeciętnych zarobkach jest poniżej średniej OECD, to już w przypadku osób o dochodach wynoszących 50% przeciętnego wynagrodzenia można wskazać wyżej rozwinięte kraje o niższych opodatkowaniu takich osób i lepszych wynikach rynku pracy (np. W. Brytania i Irlandia).
Oprac. w oparciu o art. Aleksandra Łaszka
z Fundacji Forum Obywatelskiego Rozwoju – FOR