Nowy system odbioru odpadów w gminie Radzymin

W części 1 zawarto odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania o przyczyny wprowadzenia nowego modelu gospodarki odpadami w gminie Radzymin i wzrostu kosztów gospodarki odpadami:

Pyt. Dlaczego tak drastycznie zmieniają się ceny za odbiór odpadów?

Jest to konsekwencja sytuacji na mazowieckim rynku śmieciowym. Opisywał to niedawno szanowany dziennik ?Rzeczpospolita? w artykule pod znamiennym tytułem ?Gminy toną w podwyżkach? oraz inne media.

W niektórych samorządach doszło do sytuacji, w których w ogóle nie odbierano odpadów (Nasielsk, Nieporęt). My tego scenariusza uniknęliśmy.

Na rosnące ceny wpływa wiele elementów:

• Opóźnienie w uchwaleniu przez Samorząd Województwa Mazowieckiego w związku z brakiem pozytywnych opinii Ministra Środowiska ? Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami. Brak tego strategicznego dokumentu nie pozwala inwestować w rozwój infrastruktury odpowiedzialnej za gospodarkę odpadami;
• Uchylenie przez Ministra Środowiska pozwoleń zintegrowanych dla Regionalnych Instalacji Przetwarzania Odpadów Komunalnych. Na terenie aglomeracji funkcjonuje 6 instalacji w których możliwe jest przetwarzanie odpadów komunalnych. Na skutek uchylenia decyzji przez ministra, jedynie 2 z nich funkcjonują legalnie;
• Wzrost kosztów pracy;
• Wyższe ceny energii;
• Wyższe koszty paliwa
• Nawyki konsumpcyjne ? coraz większe ilości wytwarzanych odpadów;
• Rosnące poziomy minimalnego odzysku odpadów dla gmin;
• Chaos legislacyjny;

Bardzo istotne z punktu widzenia kształtowania ceny jest również sposób organizacji rynku gospodarowania odpadami. Każda gmina przypisana jest do określonego obszaru wynikającego z Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami, a odpady odbierane z terenu danej gminy trafić mogą tylko do instalacji znajdującej się na terenie tego obszaru. Gmina Radzymin przypisana została do obszaru metropolitarnego, gęsto zaludnionego, gdzie liczba instalacji jest niedostateczna, a lokalizowanie nowych obiektów z uwagi na bliskość zabudowy sprawia duże problemy, co przekłada się na wyższe ceny.

Sąsiedni Klembów należy już do innego obszaru i przekłada się to na wyraźną różnicę w cenie. Do momentu uchwalenia nowego WPGO podobnie było z Dąbrówką.

To wszystko sprawiło, że koszt przyjęcia 1 tony odpadów w RIPOK wzrósł w ciągu roku z nieco ponad 200 do niemal 600 zł, co przekłada się na wzrost kosztów dla mieszkańców.

Pyt. Dlaczego gmina zmienia system opłat za odbiór odpadów? Nie może być tak jak było?

Celem jest uszczelnienie systemu. Niestety, nie wszyscy mieszkańcy rzetelnie informowali o liczbie osób zamieszkujących nieruchomość. W poprzednim systemie opłata była naliczana od osoby zadeklarowanej w deklaracji śmieciowej.

Nie mamy skutecznych narzędzi, by zweryfikować prawdziwość deklaracji. Szacujemy, że kilka tysięcy osób mogło korzystać z systemu bez opłat. Nie chcemy, by uczciwi ponosili za nich koszt. Opomiarowanie wodą daje lepszy obraz tego, ile osób zamieszkuje w danej nieruchomości, niż nieweryfikowalna w praktyce deklaracja.

Jeślibyśmy zdecydowali się na kontynuację systemu opłat od osoby (przy podwyżce do 34 zł za osobę), prawdopodobnie bylibyśmy świadkami tego, co wydarzyło się w Zielonce. Jak donosi „Rzeczpospolita” –  po pierwszej podwyżce opłat u naszego sąsiada z systemu ubyło tysiąc mieszkańców.

Aby możliwe było zawarcie umowy na odbieranie odpadów, metodę i stawki za odbiór odpadów muszą być ustalone na takim poziomie aby osiągnęły kwotę wynikającą z przetargu powiększone o koszt obsługi systemu przez pracowników odpowiadających za gospodarkę odpadami oraz usuwanie dzikich wysypisk.

Prawo dopuszcza wybór metody w zależności od:

• liczby mieszkańców zamieszkujących daną nieruchomość lub
• ilości zużytej wody z danej nieruchomości lub
• powierzchni lokalu mieszkalnego lub
• liczby gospodarstw domowych.

Dodatkowo możliwe jest różnicowanie stawki w zależności od:

• lokalizacji zabudowy: miasto / wieś
• charakteru zabudowy: zabudowa jednorodzinna / wielorodzinna

Prawo nie dopuszcza ustalenia metody zależnej od ilości (masy) wytwarzanych odpadów.

Ze wszystkich dopuszczalnych metod ze względów solidarności społecznej odrzucone zostało różnicowanie stawki ze względu na:

• miasto i wieś ? liczba mieszkańców miasta i terenów wiejskich jest zbliżona, ale na terenie miasta ta sama liczba mieszkańców skoncentrowana jest na mniejszej powierzchni, co przełożyło by się na wyższy koszt odbioru odpadów z terenów wiejskich (paliwo).
• Zabudowę jednorodzinną i wielorodzinną ? chociaż koszt odbioru odpadów z zabudowy wielorodzinnej jest niższy niż z budynków jednorodzinnych ? większa koncentracja zabudowy, to odpady odbierane z osiedli wielorodzinnych są słabo albo w ogóle nieposegregowane, co podnosi koszt ich przetwarzania.

Utrzymanie obecnej metody uzależnionej od liczby osób mieszkających w gospodarstwie domowym sprawiłoby, że przy ofercie, która została złożona w przetargu stawki wyniosłyby:

• 34 zł od osoby w przypadku odpadów segregowanych
• 68 zł od osoby w przypadku odpadów zmieszanych

Uzależnienie opłaty od liczby budynków zostało odrzucone z uwagi na to iż metoda ta bardzo uderza w osoby samotne i starsze, które posiadając budynek płaciłyby od niego kwotę taką samą jak wieloosobowa rodzina wytwarzająca nieporównywalnie większą ilość odpadów.

Ze wszystkich dostępnych metod, najlepszą wydaje się ta zależna od ilości zużytej wody. I chociaż nie me bezpośredniego przełożenia pomiędzy ilością zużytej wody a ilością wytworzonych opadów, to dość dokładnie wskazuje ono na sposób funkcjonowania mieszkańców danej nieruchomości i jak z niej korzystają. Do zalet tej metody należy zaliczyć powszechność oraz fakt, że dużo skuteczniej niż inne metody uszczelnia system poboru opłat. Bez względu na to czy lokal jest wynajmowany, czy mieszkaniec jest zameldowany, a nawet gdy budynek jest nieodebrany, jeśli zużywana jest woda, opłata za odbiór odpadów będzie nieuchronna.

Dzięki powszechności zwiększa się liczba osób płacących za odbiór odpadów i tym samym stawka za ich odbiór staje się niższa dla wszystkich.

Pyt. Jakie koszty ponosi gmina na gospodarkę odpadami?

Na wykresie poniżej przedstawiono miesięczne koszty odbioru i utylizacji odpadów w gminie Radzymin od 2012 roku, od kiedy to gminy mają obowiązekodbioru odpadów od wszystkich mieszkańców ? na wykresie widać ogromną tendencję wzrostową od początku 2018 r.:

Trzeba pamiętać, że gminny system gospodarki odpadami zgodnie z prawem musi być systemem samofinansującym się. Oznacza to, że wszystkie wpływy do gminy z opłat za odbiór odpadów muszą być wykorzystane na system gospodarki odpadami, gmina na tym nie zarabia. Jednocześnie, jeśli rosną koszty gminy ? tak jak miało to miejsce w ostatnich kilkunastu miesiącach ? gminie nie wolno do gospodarki odpadami dokładać z gminnego budżetu i wzrost kosztów przekłada się na wyższe opłaty dla mieszkańców.

Pyt. Czy zapłacę mniej, jeśli wyrzucę śmieci ?do lasu?,spalę w piecu lub pozbędę się ich w inny nielegalny sposób?

Nie, nie opłaca się pozbywać śmieci w nielegalny sposób. Wprowadzony w 2012 nowy system gminnej gospodarki odpadami, który zobowiązuje gminy do odbioru i utylizacji odpadów dla wszystkich mieszkańców, powoduje, ze cała gminna społeczność solidarnie odpowiada za wytwarzane śmieci, a wszyscy mieszkańcy ponoszą koszty gminnej gospodarki odpadami. Każdy właściciel czy zarządca nieruchomości musi ponosić opłatę za odbiór odpadów zgodnie z przyjętym w danej gminie systemem. Za nielegalny wywóz odpadów czy pozbywanie się ich w sposób, który niszczy środowisko naturalne lub zatruwa powietrze, grożą kary administracyjne i konsekwencje prawne.

Ustawodawca celowo nie dopuścił modelu opłat zależnego od masy wyprodukowanych odpadów, aby uniknąć nasilania się zjawisk, związanych z nielegalnym pozbywaniem się odpadów w celu zmniejszenia opłat.

Pyt. Czy mogę zrezygnować z odbioru odpadów przez gminę, czyli samodzielnie podpisać z firmą umowę na wywóz odpadów i wypisać się z gminnego systemu?

Nie, gdyż ?wprowadzona w 2012 r. nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach przekazała gminom kompetencje w zakresie gospodarki odpadami. Przed wejściem tych przepisów w życie każdy mieszkaniec podpisywał z firmą odpadową własną umowę (płacił za pojemnik). Po wejściu nowelizacji ustawy odpowiedzialność za gospodarkę śmieciami spoczywa na gminie. To ona ogłasza przetarg i wybiera wykonawcę usługi wywozu i dalszego zagospodarowania odpadów. (?)? (źródło: www.marki.pl). Firmy odbierające odpady nie mogą też zawierać umów z osobami fizycznymi, a jedynie z osobami prawnymi i firmami, od których odbiór odpadów nie jest organizowany przez gminę.

Samorząd nie zarabia (i nie może zarabiać) na śmieciach. Miasto pobiera tylko opłaty, która ma pokrywać koszty usługi. Co więcej, obecnie żadna firma prywatna nie podpisze umowy z prywatnym odbiorcą, który nie prowadzi działalności gospodarczej.

Pyt. Dlaczego w gminie Radzymin wybrano modelnaliczania opłat za śmieci w oparciu o zużycie wody?

Naliczanie opłat za odbiór odpadów według zużycia wody jest jednym z trzech dopuszczalnych prawnie modeli zgodnie z Ustawą o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, która mówi że opłaty mogą być naliczane według:

• liczby mieszkańców zamieszkujących daną nieruchomość lub
• ilości zużytej wody z danej nieruchomości lub
• powierzchni lokalu mieszkalnego lub
• liczby gospodarstw domowych.

Ustawa nie dopuszcza naliczania opłat od ilości (masy) wytwarzanych odpadów. (Gdyby było to możliwe, prawdopodobnie wzrosła by znacząco skala nielegalnego pozbywania się odpadów ? wyrzucanych w lasach i nielegalnych składowiskach, spalanych w piecach, itp.)

Z analizy, którą szczegółowo przedstawił Burmistrz Radzymina podczas sesji Rady Miejskiej w Radzyminie w dn. 11.03.2019 (nagranie z sesji od 2?48?), wynika, że model naliczania opłat od zużycia wody jest najkorzystniejszy dla mieszkańców, jak również jedyny możliwy ze względu na ustawowe górne limity stawek opłat w poszczególnych modelach.

Dzięki naliczaniu opłat od zużycia wody w kosztach wytwarzanych śmieci będą partycypować wszyscy mieszkańcy, niezależnie od tego czy są zameldowani, czy niezameldowani, czy przebywają w gminie Radzymin czasowo, np. wynajmują mieszkanie, czy też mieszkają na stałe. W systemie będą też ujęte zamieszkałe budynki, które nie zostały jeszcze odebrane przez nadzór budowlany, lecz są już zamieszkałe i powstają na nich odpady komunalne. I choć można argumentować, że zużycie wody nie jest bezpośrednio skorelowane z ilością wytwarzanych śmieci, to dość dokładnie wskazuje ono na sposób funkcjonowania mieszkańców danej nieruchomości i jak z niej korzystają, co ustawodawca wziął pod uwagę, wpisując taki sposób naliczania opłat do ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.

Opłaty w modelu bazującym na zużyciu wody będą nieuchronne, przez co system staje się bardziej powszechny i szczelny. Zwiększa się też baza osób płacących. Dzięki temu koszty całkowite odbioru odpadów w gminie rozłożą się na większą liczbę osób i będzie taniej, niż w innych, mniej szczelnych modelach. W efekcie taki system jest bardziej sprawiedliwy społecznie i skuteczniej eliminuje nadużycia, które polegały na zaniżaniu ilości mieszkańców w deklaracjach.

Ponadto wybrany model jest jedynym, który w obecnych warunkach rynkowych jest zgodny z prawem pod względem zbilansowania kosztów i wpływów w gminnej gospodarce odpadami. Gdyby Gmina Radzymin pozostała przy naliczaniu opłat od osoby, to koszty na osobę byłyby wyższe ? tj. 34 zł na miesiąc w przypadku segregacji i przekraczałoby dopuszczony przepisami limit.

Ponadto nadal mielibyśmy do czynienia z dotychczasowym problemami nieszczelności systemu, które polegały na tym, że nieuczciwi mieszkańcy składali deklaracje niezgodne ze stanem faktycznym, ukrywając rzeczywistą liczbę domowników. Możliwości weryfikacji takich deklaracji były ograniczone. W systemie nie były też ujmowane nowe nieruchomości czy domy w budowie, gdzie już powstają odpady komunalne. Dotychczasowy system naliczania od ilości osób w gospodarstwie nie obejmował więc wszystkich zamieszkujących, a pozostali mieszkańcy ponosili koszty takiej sytuacji.

Symulację kosztów w różnych modelach dla przykładowych ilości osób w gospodarstwie domowym przedstawiono w komunikacie z dn. 6 marca br.

Pyt. Dlaczego gmina nadal współpracuje z firmą Imperf?

Firma Imperf była jedynym oferentem, który złożył ofertę w przetargu na odbiór odpadów w okresie kwiecień-grudzień 2019, zorganizowanym przez gminę Radzymin jeszcze w październiku 2018 r. Gmina nie ma narzędzi, aby nakłonić większą liczbę oferentów do udziału w przetargu w sytuacji, gdy firmy nie chcą walczyć o klienta z powodu wysokiego ryzyka rynkowego, choć przedstawiciele gminy zachęcali firmy do składania ofert.

Wynik przetargu w gminie Radzymin był porównywalny z wynikami przetargów w gminach z aglomeracji warszawskiej, gdzie ceny zaproponowane przez oferentów również znacząco przekraczały planowane środki. Z tych porównań wynika, że unieważnienie przetargu i organizacja kolejnego może nie tylko nie przynieść spadku cen, lecz także doprowadzić do ich wzrostu, a w skrajnym przypadku ? do zakłócenia ciągłości odbioru odpadów.

Pyt. Dlaczego urząd rozstrzygnął przetarg w którym była tylko jedna oferta?

Przetarg został przeprowadzony zgodnie z prawem zamówień publicznych. Każdy przetarg rozpoczyna się ogłoszeniem. W tym przypadku był to 15.10.2018. Z uwagi na dużą wartość postępowania, termin na składanie ofert nie mógł być krótszy niż 40 dni.

Z uwagi na niestabilną sytuację na rynku odpadów i problemy z uchwaleniem przez Sejmik Województwa Mazowieckiego Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami termin składania ofert był wielokrotnie przekładany, co dawało szansę na ustabilizowanie sytuacji rynkowej i większą liczbę (lub tańsze) oferty.

Pomimo osobistych rozmów z właścicielami firm odpadowych do dnia 29.01.2019 czyli do terminu składania ofert, wpłynęła tylko 1 oferta ? firmy Imperf.

W takiej sytuacji możliwe były 2 warianty ? rozstrzygnięcie postępowania lub jego unieważnienie i ponowne ogłoszenie.

Sytuacja w innych samorządach nie napawała optymizmem. W wielu miejscach w przetargu zgłaszał się tylko 1 oferent, a tam gdzie było więcej niż jedna oferta nie przekładało się to na niższe ceny (np. Marki).

Unieważnienie przetargu i ogłoszenie go ponownie w połączeniu z obserwacją innych przetargów dawało małe szanse na osiągnięcie niższej ceny, a stwarzało duże ryzyko jej wzrostu w kolejnym przetargu.

Dlatego choć jedyna oferta powodowała wzrost cen dla mieszkańców ? przetarg rozstrzygnięto.

Pyt. Czy gmina nie może kupić śmieciarek i sama taniej wywozić śmieci? A może założyć własną spółkę?

Władze gminy Radzymin analizują możliwość powołania od 2020 r. własnej spółki komunalnej, o ile sytuacja na rynku gospodarki odpadami się nie poprawi. Należy jednak pamiętać, że powołanie spółki to znaczące koszty ? zakup sprzętu (zgodnie z prawem przynajmniej pięć wozów odbierających odpady), zatrudnienie pracowników, zbudowanie zaplecza i bazy transportowej, bieżące koszty utrzymania pojazdów i sprzętu, itd. Gminna spółka ponosiłaby też równie wysokie koszty odbioru odpadów przez RIPOK?i (Regionalne Instalacje Przetwarzania Odpadów Komunalnych), co prywatne firmy, działające obecnie na rynku.

Pyt. Jak obliczono nowe stawki za odbiór odpadów w gminie Radzymin?

Nowe stawki za odbiór odpadów w gminie Radzymin obliczono na podstawie faktycznych kosztów, jakie gmina poniesie w 2019 r., finansując cały system gospodarki odpadami. System ten obejmuje m.in. odbiór odpadów z nieruchomości zamieszkałych, niezamieszkałych i działek rekreacyjnych oraz prowadzenie PSZOK (Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych) przy ul. Komunalnej 8, gdzie można przywozić odpady gabarytowe, elektroniczne, wybrane odpady problemowe (baterie, akumulatory, przeterminowane leki, świetlówki, zużyte tonery, itp.), a także odpady segregowane. Do kosztów systemu gospodarki odpadami wliczane są także koszty systemu poboru opłat, w tym pracowników obsługujących system.

Pyt. Jakie są stawki za odbiór odpadów w innych okolicznych gminach?

W ostatnich miesiącach wiele podwarszawskich gmin podniosło opłaty za odpady, jako jedne z pierwszych Izabelin i Stare Babice. Sytuacja w innych gminach:

• Marki ? od 1 kwietnia br. miasto Marki, podobnie jak Radzymin, zdecydowało się na zmianę sposobu naliczania opłat według średniego zużycia wody. Ustalone stawki wynosiły: 10,5 zł za m3 zużytej wody za odpady segregowane / 21 zł za m3 zużytej wody za odpady zmieszane, aby pokryć faktyczne koszty. Odpowiednia uchwała Rady Miejskiej w Markach została unieważniona przez Regionalną Izbę Obrachunkową z przyczyn formalnych, co oznacza, że przed Markami nadal stoi wyzwanie uporania się ze wzrostem kosztów odbioru odpadów komunalnych;
• Podkowa Leśna ? od kwietnia również zmieniła sposób naliczania na oparty na średnim zużyciu wody, ze stawkami odpowiednio 9 zł i 18 zł za m3 zużytej wody;
• Otwock i Józefów k. Otwocka (podwyżka stawek od 1 kwietnia 2019 r.): 31,50 zł od osoby miesięcznie w przypadku segregacji i 63 zł, jeśli odpady nie są segregowane;
• Kobyłka ? obecnie jeszcze 12 zł / 24 zł, lecz dostawca wypowiedział miastu umowę, po czym zawarto porozumienie i koszty odbioru odpadów znacząco wzrosły. Kobyłka ogłosiła przetarg, otwarcie ofert nastąpiło w dn. 5 kwietnia 2019 r., najniższa oferta przekracza około 2,5-krotnie środki zabudżetowane przez miasto;
• Izabelin ? 29 zł od osoby miesięcznie za odpady segregowane / 58 zł za odpady zmieszane;
• Stare Babice – 29zł za odpady segregowane / 62 zł za odpady zmieszane ? opłaty miesięczne za mieszkańca;
• Nieporęt ? 18 zł za odpady segregowane / 40 zł za odpady zmieszane ? miesięcznie na mieszkańca, przy czym Nieporęt jest w trakcie rozstrzygania przetargu na odbiór odpadów do końca br.;
• Ząbki ? 68 zł za gospodarstwo domowe segregujące odpady / 136 zł za gospodarstwo domowe, które nie segreguje odpadów
• Zielonka ? 22 zł za odpady segregowane / 44 zł za odpady zmieszane ? miesięcznie na mieszkańca;
• Wołomin: gmina ma własną spółkę komunalną i własne składowisko odpadów, lecz decyzją Rady Miejskiej w Wołominie od 1 marca br. nastąpi podwyżka opłat na 13 zł / 26 zł za osobę (dotychczas: 7 zł / 15 zł).

Opłaty wzrastają także w okolicznych gminach, które należą do innych niż warszawski regionów odbioru odpadów, np. w Wieliszewie czy Klembowie. W Wieliszewie (region płocki) od 1 lutego br. obowiązują stawki 19 i 40 zł mies. za osobę, odpowiednio dla segregacji i odpadów zmieszanych. Klembów (region ostrołęcko-siedlecki) podniósł od stycznia stawki do 13 i 26 zł. Gmina Dąbrówka do stycznia byłą w innym regionie, lecz od lutego, zgodnie z nowym WGPO znalazła się w tym samy co Radzymin, zachodnim regionie odbioru odpadów i w ostatnim czasie nastąpił tam wzrost opłat za odbiór odpadów do 16 zł i 40 zł od osoby miesięcznie, odpowiednio za odpady segregowane i zmieszane.

Pyt. Dlaczego miasto nie chce naliczać opłat za odpady od ilości wystawionych śmieci przez daną osobę (ile pojemników, tyle płacisz)?

Prawo nie dopuszcza ustalenia metody zależnej od ilości (masy) wytwarzanych odpadów.

Prawo dopuszcza wybór metody w zależności od:

• liczby mieszkańców zamieszkujących daną nieruchomość lub
• ilości zużytej wody z danej nieruchomości lub
• powierzchni lokalu mieszkalnego lub
• liczby gospodarstw domowych.

Dodatkowo możliwe jest różnicowanie stawki w zależności od:

• lokalizacji zabudowy: miasto v wieś
• charakteru zabudowy: zabudowa jednorodzinna v wielorodzinna

Na dowód fragment obowiązującej ustawy: