Mazowsze dla osób z chorobami otępiennymi – pierwsze takie wsparcie w Polsce

Aż 600 tys. osób w Polsce zmaga się z chorobami otępiennymi, w tym chorobą Alzheimera. Niebawem może być ich nawet dwukrotnie więcej. Dlatego samorząd Mazowsza uruchomił pierwszą w Polsce sieć dziennych domów pobytu dla takich osób. Obok nich pilotażowo powstają domy opieki medycznej. Dzienny dom pobytu działa m.in. w Serocku.

Statystyki są mało optymistyczne. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w 2030 r. na świecie będzie 65 mln chorych na alzheimera, a w 2050 r. – aż 115 mln. W Polsce obecnie żyje ok. 600 tys. osób z chorobami otępiennymi, które dotykają przede wszystkim ludzi starszych. Do tego dochodzi spory procent osób bez postawionej diagnozy. To ogromna liczba, a trzeba pamiętać, że choroba ma wpływ przynajmniej na tyle samo osób, które pełnią funkcję opiekunów chorych.

Jak mówi członkini zarządu województwa Anna Brzezińska, samorząd województwa mazowieckiego dostrzega ten problem społeczny i działa wielotorowo. – Duża część dziennych domów pobytu działa w gminach wiejskich i miejsko-wiejskich, czyli tam, gdzie samorządów lokalnych na ogół nie stać na tworzenie tego typu placówek. Pobyt w dziennych placówkach jest uznawany za rozwiązanie optymalne zarówno dla chorych, jak i ich najbliższych. Chorzy przebywają w bezpiecznym, przyjaznym środowisku. Mają zapewnione odpowiednie zajęcia i terapie dostosowane do indywidualnych potrzeb i możliwości, a opiekunowie – czas na pracę zawodową i odpoczynek.

Dzienne domy pobytu optymalnym wsparciem

Do tej pory nie znaleziono lekarstwa, dzięki któremu możliwe byłoby wyleczenie z choroby Alzheimera. Jednak jej rozwój można opóźnić. Kluczem do tego jest wczesne wykrycie choroby i rozpoczęcie działań, które złagodzą jej objawy. Do tego są jednak potrzebne systemowe rozwiązania, a Raport Najwyższej Izby Kontroli z 2017 r. pokazał, że w Polsce takich rozwiązań brakuje.

Czym jest chorobie Alzheimera wyjaśnia Karolina Jurga, psycholog ds. osób starszych, neuropsycholog, autorka poradnika na temat demencji „Idealny opiekun nie istnieje” i marki Poznaj demencję. – Jest to chorobą neurozwyrodnieniową mózgu i postępuje. Oznacza to, że osoba z demencją staje się coraz bardziej zagubiona w codzienności. Odpowiednie wsparcie niefarmakologiczne może złagodzić i spowolnić ten proces. Może to być przebywanie wśród osób podobnych do siebie, poczucie bycia rozumianym w swoim świecie, specyficzna komunikacja z chorym, stwarzanie przestrzeni do wykorzystywania tych funkcji, które zostały jeszcze zachowane. Rodzina, mimo najszczerszych chęci, nie jest w stanie zapewnić swojemu bliskiemu tego wszystkiego. Dodatkowo samodzielne podjęcie opieki przez członków rodziny powoduje z czasem wiele negatywnych następstw dla opiekuna i prowadzi do wyczerpania emocjonalnego.

W sieci jest już 15 dziennych domów pobytu

Pierwsze domy w ramach sieci dziennych domów pobytu zaczęły powstawać w 2020 r. Powstawały i do tej pory funkcjonują dzięki dofinansowaniu z samorządu województwa mazowieckiego – łącznie jest to już kwota bliska 58,5 mln zł.

– Ogromną zmianą dla całych rodzin jest wsparcie psychologiczne opiekunów chorych osób. Mają możliwość zrozumieć zjawisko, jakim podlega ich bliski, a jednocześnie uczą się korzystania z chwili wytchnienia, którą otrzymują, gdy osoba chora jest na zajęciach. Tak powinny być zorganizowane lokalne usługi społeczne, czyli jednocześnie rozwiązywać kilka problemów. Zostało to docenione przez ekspertów z Uniwersytetu Jagiellońskiego w dotychczasowych monitoringach. Prezentowaliśmy też DDP-y jako modelowy przykład deinstytucjonalizacji na jednym z europejskich seminariów w Barcelonie – zaznacza Aleksander Kornatowski, dyrektor Mazowieckiego Centrum Polityki Społecznej.

Ważne jest to, że dofinansowanie z samorządu województwa mazowieckiego pokrywa większość kosztów funkcjonowania tych placówek, a dzięki temu opłata za pobyt w nich nie jest wysoka i oscyluje w granicach 550-800 zł miesięcznie. Placówki działają na ogół przez 5 dni w tygodniu, od poniedziałku do piątku, przez osiem godzin dziennie (od rana do godzin popołudniowych). Podopieczni mogą liczyć m.in. na terapię zajęciową, treningi umiejętności społecznych, treningi umiejętności codziennych, rehabilitację, terapię ruchem – gimnastykę korekcyjno-kompensacyjną, muzykoterapię, a także pomoc logopedy, dietetyka czy psychologa. Są też organizowane zajęcia kulinarne, zajęcia komputerowe, masaże relaksacyjne czy grill w ogródku i występy artystyczne.

Na wsparcie mogą liczyć również członkowie rodzin. Osobom sprawującym faktyczną opiekę nad chorymi są zapewnione m.in. poradnictwo psychologiczne, edukacja na temat metod radzenia sobie ze stresem, w tym np. nauka metod relaksacyjnych, opieka wytchnieniowa czy organizacja samopomocowych grup wsparcia.

W sieci są m.in. placówki z subregionu warszawskiego wschodniego:

„Z Alzheimerem na co dzień – Drewnicka Przystań” i „Z Alzheimerem na co dzień – Drewnicki Azyl” – dwie placówki w Ząbkach pod Warszawą (pow. wołomiński) prowadzone przez Fundację Zdrowie w Głowie,
Dzienny Dom Pobytu w Serocku (pow. legionowski) prowadzony przez Towarzystwo Przyjaciół Dzieci.

– Serocki Zakątek Seniora idealnie uzupełnił ofertę działającego tu od lat Integracyjnego Centrum Opieki Wychowania Terapii, czyli placówki integracyjnej, wielofunkcyjnej, spełniającej zadania edukacyjne, wychowawcze, rekreacyjne i inne potrzebne rodzinie i społeczeństwu lokalnemu – podkreśla Marzena Litwinek, dyrektor Integracyjnego Centrum Opieki Wychowania Terapii Krajowego Komitetu Wychowania Resocjalizującego w Serocku. – Staramy się, by jak najczęściej łączyć seniorów z podopiecznymi innych placówek, jak chociażby z uczestnikami Środowiskowego Domu Samopomocy, a także dziećmi ze Żłobka „Wesoły Zakątek”. Seniorzy szukają kontaktu z drugim człowiekiem, czują potrzebę przynależności, akceptacji i tolerancji. W dobie zaniku rodzin wielopokoleniowych, my w Serocku taką rodzinę tworzymy. Stworzyliśmy naturalną przestrzeń do kontaktów wielopokoleniowych.

Szczegółowe informacje dotyczące dziennych domów pobytu oraz pełną listę placówek można znaleźć na stronie Mazowieckiego Centrum Polityki Społecznej.

Domy opieki medycznej

Dzięki wsparciu samorządu województwa mazowieckiego powstaje w naszym regionie – na razie w ramach pilotażu – jeszcze jedna tego typu sieć. To tzw. domy opieki medycznej, które też są domami dziennego pobytu adresowanymi do osób z chorobami otępiennymi. Docelowo na Mazowszu będzie działać 21 DOM-ów.

W 2023 r. rozpoczęło działalność 14 DOM-ów, a ze świadczeń w ramach programu skorzystało 416 uczestników i 136 opiekunów. W marcu i maju 2024 r. dołączyło kolejnych 5 placówek, a w czerwcu – 2.

W programie mogą wziąć udział osoby z postawioną diagnozą choroby/zespołu otępiennego w fazie łagodnej i średnio zaawansowanej oraz wymagające opieki dziennej. DOM-y działają przez cały rok we wszystkie dni robocze, co najmniej 9 godzin dziennie w sposób ciągły. Uczestnicy mają przez ten czas zapewnione konsultacje psychologiczne, zajęcia terapeutyczne czy kulinarne, treningi: funkcji poznawczych, umiejętności codziennych, terapię zajęciową i reminiscencyjną, arteterapię, biblioterapię, a także zajęcia logopedyczne czy z edukacji zdrowotnej. Uczestnicy i ich bliscy mogą też skorzystać z konsultacji dietetycznych i konsultacji z pracownikiem socjalnym. Świadczenia w ramach DOM są udzielane nieodpłatnie.

Na realizację tego programu w latach 2023–2025 władze regionu przeznaczyły ponad 45 mln zł. W 2023 r. była to kwota 8 150 760 zł, w 2024 r. – 18 047 028 zł, a w 2025 r. – 19 800 584 zł. W subregionie warszawskich wschodni DOM-y działają w Ząbkach (prowadzony przez Fundację Zdrowie w Głowie) oraz w Strachówce (prowadzony przez Fundacja Świętych Joachima i Anny). Szczegółowe informacje o domach opieki medycznej są dostępne w serwisie internetowym Zdrowe Mazowsze.