Mariusz Astasiewicz radca prawny: Zabezpieczanie zobowiązań umownych. Bankowe formy zabezpieczeń

W ubiegłym tygodniu przedstawiłem Państwu tematykę weksli, jako form zabezpieczeń zobowiązań umownych, obiecując, iż w tym wydaniu omówię zabezpieczenia przy udziale instytucji bankowych: gwarancję bankową, poręczenie bankowe oraz akredytywę.
Te formy zabezpieczeń przewidziane są w ustawie Prawo bankowe. Zabezpieczeń tych udzielają właśnie banki, stąd jest to najpewniejszy w obrocie sposób zabezpieczania zobowiązań, obdarzony zaufaniem i dający dużą wiarygodność zabezpieczanej wierzytelności.
Poręczenie bankowe to zobowiązanie się banku na piśmie do wykonania określonego świadczenia pieniężnego na rzecz Beneficjenta, po spełnieniu przez niego określonych w treści poręczenia warunków. Poręczenie, tak jak poręczenie zwykłe, jest umową zdefiniowaną w kodeksie cywilnym. Przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał.
Częstokroć, gdy firma występuje o pożyczkę do instytucji pożyczkowej, np. funduszy pożyczkowych, pożyczkodawca żąda od nas przedstawienia zabezpieczenia w formie poręczenia bankowego. Istnieją też samorządowe fundusze poręczeń kredytowych, udzielających poręczeń za niską opłatą, jako wsparcie dla lokalnych przedsiębiorców. Jednakże poręczenia bankowe może udzielić tylko bank. Samą instytucję poręczenia przedstawiono w nr 460 z dnia 10 listopada 2016.
Z kolei gwarancja bankowa jest jednostronnym zobowiązaniem banku-gwaranta, że po spełnieniu przez podmiot uprawniony (beneficjenta gwarancji) określonych warunków zapłaty, które mogą być stwierdzone określonymi w tym zapewnieniu dokumentami, jakie beneficjent załączy do sporządzonego we wskazanej formie żądania zapłaty, bank ten wykona świadczenie pieniężne na rzecz beneficjenta gwarancji – bezpośrednio albo za pośrednictwem innego banku.
Udzielenie i potwierdzenie gwarancji bankowej musi być sporządzone pod rygorem nieważności na piśmie. Z gwarancji bankowej płynie więc oznaczona wierzytelność, która może być przedmiotem obrotu, zatem wierzytelność z gwarancji (jest to prawo majątkowe) można przenieść w drodze cesji, również z wierzytelnością zabezpieczoną taką gwarancją. Poszukując dodatkowego zabezpieczenia, można starać się ?dopisać? inne banki do takiej gwarancji, a to poprzez uzyskanie w innym banku potwierdzenia zobowiązania innego banku wynikającego z gwarancji. Wówczas roszczenia z gwarancji można kierować do banku, który jej udzielił, lub do banku, który ją potwierdził, albo do obu tych banków łącznie, aż do zupełnego zaspokojenia roszczeń wierzyciela. (Podobnie ma się sprawa z potwierdzeniem udzielonego już przez jeden bank poręczenia.
Różnica między poręczeniem a gwarancją bankową jest taka, że odpowiedzialność gwaranta nie zależy od istnienia i zakresu odpowiedzialności dłużnika. Bank odpowiada do kwoty wskazanej w dokumencie gwarancyjnym. Z kolei przy poręczeniu jest tak, że nieważność umowy zabezpieczonej pociąga za sobą nieważność poręczenia.
Akredytywa to instrument stosowany w obrocie krajowym, ale i zagranicznym. Wszystko odbywa się bezgotówkowo, przy udziale banku. Operacja akredytywy polega na przeznaczonej określonej kwoty pieniężnej z rachunku bankowego dłużnika (odbiorcy) i zarezerwowaniu jej na zaspokojenie zobowiązań wobec danego wierzyciela (dostawcy).
Prawo bankowe wyróżnia akredytywę dokumentową i pieniężną, choć faktycznie banki mają w ofertach wiele ich odmian. Akredytywa dokumentowa jest to nieodwołalne, pisemne zobowiązanie banku otwierającego (banku importera/ kupującego) wobec beneficjenta akredytywy (eksportera/ sprzedającego), do zapłaty określonej kwoty za dokumenty prezentowane w ramach akredytywy ściśle zgodne z jej warunkami.
Z kolei akredytywa pieniężna polega na tym, że bank, działając na zlecenie klienta, ale we własnym imieniu (bank otwierający), może zobowiązać się pisemnie wobec innego banku, że dokona zwrotu kwot wypłaconych beneficjentowi lub skupi weksle trasowane ciągnione przez beneficjenta na wskazany bank (akredytywa pieniężna).
Roszczenia z tytułu omówionych zabezpieczeń bankowych, które stały się wymagalne, przedawniają się z upływem 6 lat. Bieg przedawnienia roszczeń z tytułu gwarancji i akredytyw rozpoczyna się od daty przedłożenia skutecznego żądania zapłaty i w tym okresie roszczenie jest wymagalne, choćby zobowiązanie, z którym gwarancja bądź akredytywa była związana, już wygasło.
Zabezpieczenia bankowe są jak widać najbardziej pożądane w obrocie i dają największą pewność zaspokojenia się wierzyciela, choć mogą być kosztowne, przez co znajdują zastosowanie do większych transakcji.