W tym tygodniu chciałbym przedstawić umowę ważną dla tysięcy osób związanych z pożyczkobiorcami, kredytobiorcami, mianowicie umowę poręczenia. Niejednokrotnie instytucja finansowa żąda zabezpieczenia udzielenia pożyczki, kredytu w postaci poręczenia.
Nie jest to zwykły podpis poręczyciela, lecz doniosła czynność prawna ? umowa, przez którą poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał. Słowem, gdyby pożyczkobiorca nie spełnił świadczenia i pożyczki nie zwrócił, pożyczkodawca może domagać się spełnienia świadczenia od poręczyciela, często zwanego żyrantem. Umowa poręczenia wzmacnia pozycję wierzyciela, który zyskuje dodatkowe źródło zaspokojenia. Stronami umowy poręczenia są wierzyciel i poręczyciel , ale co ciekawe, umowa może dojść do skutku nie tylko bez zgody, ale nawet bez wiedzy dłużnika. Poręczenie dla swej ważności wymaga złożenia przez żyranta oświadczenia w formie pisemnej. Natomiast wierzyciel może wyrazić zgodę także w sposób dorozumiany, np. przez przyjęcie dokumentu poręczenia. Szczególną umową poręczenia jest poręczenie wekslowe, tzw. awal, gdzie poręczyciel podpisuje się na odwrocie weksla i również jest zobowiązany do spełnienia świadczenia jak wystawca.
Na pytanie co się stanie, gdy poręczymy za dług osoby, która np. z powodu wieku nie może zawrzeć umowy, należy wskazać, że wówczas poręczyciel powinien spełnić świadczenie jako dłużnik główny, jeżeli w chwili poręczenia o braku zdolności tej osoby wiedział lub z łatwością mógł się dowiedzieć.
Istnieją sytuacje, w których można również poręczyć za dług przyszły, ale tylko do wysokości z góry oznaczonej. Jeśli takie poręczenie ma charakter bezterminowy, to może być ono odwołane przed powstaniem długu w każdym czasie.
Co ciekawe umowa poręczenia może mieć charakter nieodpłatny lub odpłatny. Gdy nie zostanie ustalona w umowie wysokość wynagrodzenia należnego poręczycielowi, wtedy nie przysługuje mu wynagrodzenie ani od dłużnika, ani od wierzyciela.
Mówi się, że umowa poręczenia ma charakter akcesoryjny, co oznacza, że nie może istnieć sama, zaś obowiązek poręczyciela jest zależny od zobowiązania dłużnika głównego i dzieli jego los. Gdy wierzyciel zostanie spłacony wygasa również zobowiązanie poręczyciela. Jednakże czynność prawna dokonana przez dłużnika z wierzycielem po udzieleniu poręczenia nie może zwiększyć zobowiązania poręczyciela, co jest oczywiste zważywszy, że stronami omawianej umowy jest wierzyciel i poręczyciel.
Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia, wierzyciel powinien zawiadomić o tym niezwłocznie poręczyciela. Jeśli inaczej się nie umówimy, poręczyciel jest odpowiedzialny jak współdłużnik solidarny, co oznacza, że wierzyciel może żądać zapłaty zarówno od dłużnika głównego albo od poręczyciela, jak też od obu razem.
Jeżeli płatność długu zależy od wypowiedzenia (a tak najczęściej jest przy umowach pożyczek, gdzie pożyczkodawca wypowiada umowę niesolidnemu pożyczkobiorcy), to poręczyciel może po upływie sześciu miesięcy od daty poręczenia, a jeżeli poręczył za dług przyszły – od daty powstania długu żądać, aby wierzyciel wezwał dłużnika do zapłaty albo z najbliższym termin płatności długu nie jest oznaczony albo jeżeli terminem dokonał wypowiedzenia. Jeżeli wierzyciel nie uczyni zadość powyższemu żądaniu, zobowiązanie poręczyciela wygasa. I jest to sposób na uwolnienie się od podżyrowania pożyczki.
Ważne jest (nie tylko w kontekście procesu sądowego), że żyrant może podnieść przeciwko wierzycielowi wszelkie zarzuty, które przysługują dłużnikowi, np. może potrącić wierzytelność przysługującą dłużnikowi względem wierzyciela.
Poręczyciel, przeciwko któremu wierzyciel dochodzi roszczenia, powinien zawiadomić niezwłocznie dłużnika wzywając go do wzięcia udziału w sprawie. Żyrant powinien szybko zawiadomić dłużnika o dokonanej przez siebie zapłacie długu, za który poręczył. Gdyby tego nie uczynił, a dłużnik zobowiązanie wykonał, nie może żądać od dłużnika zwrotu tego, co sam wierzycielowi zapłacił, chyba że dłużnik działał w złej wierze. Podobnie, jeżeli dłużnik wie o poręczeniu żyranta, dłużnik powinien niezwłocznie zawiadomić go o wykonaniu zobowiązania.
Na zakończenie wskazać należy, że gdy poręczyciel zapłaci za dług dłużnika głównego, to przysługuje mu roszczenie zwrotne wobec tego dłużnika, którego może dochodzić przed sądem. Poręczenie to bardzo poważna sprawa, dlatego nie można do tej umowy podchodzić lekkomyślnie i opierać się na bezgranicznym zaufaniu do pożyczkobiorcy, kredytobiorcy.