W ostatnich dniach Sąd Najwyższy wydał dwa bardzo ważne orzeczenia, które skłoniły mnie do powtórzenia tematu podziału majątku dorobkowego małżonków po ustaniu wspólności majątkowej. Orzeczenia te przytoczę na zakończenie.
Z chwilą zawarcia małżeństwa, jeśli małżonkowie inaczej nie postanowili, powstaje ustrój wspólności majątkowej. Od tej pory niemal wszystko, co małżonkowie nabędą (razem lub osobno), stanie się składnikiem majątku wspólnego. Abstrahując od pozostałych ustrojów majątkowych małżeńskich, pragnę skupić się na tym rodzącym najwięcej konfliktów. Na początek trzeba wyliczyć co wchodzi w skład wspólności małżeńskiej, a wchodzą w szczególności pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków; dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków; środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków (OFE, PFE) kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie w Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Odnosząc się więc do środków zgromadzonych na rachunku OFE Sąd Najwyższy w wyroku V CSK 323/15 potwierdził, że środki zgromadzone na OFE również podlegają podziałowi w taki sposób, że jeżeli małżeństwo członka OFE uległo rozwiązaniu przez rozwód, środki na jego rachunku przypadające byłemu współmałżonkowi w wyniku podziału majątku wspólnego są przekazywane w ramach tzw. wypłaty transferowej na rachunek byłego współmałżonka w OFE. Wypłata ta jest dokonywana przez fundusz po przedstawieniu mu dowodu, że środki na rachunku przypadły byłemu współmałżonkowi.
Przedmiotem postępowania o podział jest majątek, który był objęty wspólnością majątkową i istniał w dacie jej ustania. Ruchomości i nieruchomości wchodzące w skład majątku w tej dacie powinny jednak istnieć w dacie dokonywania podziału. Składniki bezprawnie zniszczone lub zbyte przez jednego z małżonków podlegają rozliczeniu, natomiast składniki zużyte w toku normalnego używania nie są uwzględniane.
Warto więc wpierw wyliczyć te składniki majątku istniejące w chwili uprawomocnienia się wyroku rozwodowego lub o separację i dokonać ich wstępnej wyceny (ruchomości, nieruchomości, lokaty, udziału, akcje, kwoty zapisane na rachunkach bankowych, inne oszczędności i prawa majątkowe, etc).
Jakie składniki majątkowe z kolei wchodzą tylko w skład majątku osobistego? Ustawa wymienia je następująco: przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej; przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił; prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej; przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków; prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie; przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę (co nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość); wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków; przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków; prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy; przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej).
W postępowaniu o podział majątku wspólnego sąd rozstrzyga także o żądaniu ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym oraz o tym, jakie nakłady z majątku wspólnego na rzecz osobistego lub odwrotnie podlegają zwrotowi. Z przepisów wynika też, że po postanowieniu o zniesieniu współwłasności jego uczestnik nie może dochodzić powyższych roszczeń, chociażby ich wcześniej nie zgłaszał. Sąd Najwyższy przypomniał o tym w ostatniej uchwale III CZP 6/15, wskazując też, że jeśli orzeczenie o tych rozliczeniach nie znajdzie się w orzeczeniu (w sposób redakcyjnie wyodrębniony), to o tak takie orzeczenie można skarżyć apelacją.
Reasumując, należy wskazać, że zawsze, ale to zawsze, warto się dogadać, czy to w drodze umowy, czy w postępowaniu pojednawczym przed Sądem. Gdy w grę wchodzi nieruchomość, jej podziału dokonujemy przed notariuszem.
radca prawny
Mariusz Astasiewicz
?Kancelaria Radcy Prawnego
ul. Wojska Polskiego 1 lok. 1.05
05-091 Ząbki
tel. 694 315 734