Wiele osób zna przykre uczucie pełności i rozpierania w jamie brzusznej, w talii przybywa kilka centymetrów, ubranie staje się zbyt ciasne – brzuch jest wzdęty. Wzdęcia obok bólów brzucha i zaparć, należą do najczęstszych dolegliwości ze strony jamy brzusznej.
Czasem towarzyszą im skurcze jelit lub bolesne kolki. Kłopotliwym objawem tej przykrej dolegliwości są tzw. wiatry. Trawienie pokarmu rozpoczyna się już w jamie ustnej. Jedzenie tutaj zostaje rozdrobnione, wymieszane ze śliną. W dalszych odcinkach przewodu pokarmowego transportowany pokarm zostaje poddawany skomplikowanym reakcjom – najpierw w żołądku, później w dwunastnicy, dalej w jelitach.
Do prawidłowego przebiegu trawienia konieczna jest sprawna praca całego układu pokarmowego. Duże znaczenie ma też odpowiedni transport pokarmu. Jeśli treść pokarmowa przesuwa się zbyt szybko, pokarm nie jest dokładnie trawiony. Z kolei zbyt wolne tempo pasażu powoduje jego zaleganie i fermentację w jelitach – w wyniku tego procesu wytwarzane są w jelicie rozdymające gazy (wzdęcia, zaparcia).
Przyczyny
Przyczyną gromadzenia się gazów jelitowych może być połykanie nadmiaru powietrza podczas szybkiego jedzenia, picia oraz rozmowy w czasie posiłku. Przyczyną może tu być też zwiększone wydzielanie śliny (np. u osób żujących gumę), a także stres psychiczny, lęk. Powietrze zalega wówczas w żołądku, skąd wydalane jest na zewnątrz w formie odbijania – część powietrza przechodzi jednak dalej, do jelit. Wraz z każdym aktem połykania do żołądka przedostaje się około 2-3 mililitry powietrza. Głęboki wdech może spowodować przemieszczenie do żołądka l-2 ml powietrza.
Enzymy
Powodem wzdęć może też być picie napojów gazowanych. Dwutlenek węgla zawarty w napojach gazowanych jest wchłaniany w jelicie cienkim i wydalany potem przez płuca, przy wydechu. Brak w jelicie dostatecznej ilości laktazy – enzymu trawiącego laktozę (jest to cukier obecny w wypijanym mleku lub produktach mlecznych), powoduje, że laktoza ulega fermentacji, co wiąże się ze wzrostem ciśnienia gazów w pewnych odcinkach jelita. Niedobór może dotyczyć także jakiegoś innego enzymu, np. w zewnątrzwydzielniczej niewydolności trzustki (trzustka wytwarza enzymy – gdy jest ?niewydolna”, chora – brak niektórych enzymów trawiennych). Podobny objaw wywołują niestrawione resztki niektórych pokarmów (w szczególności fasola, groch, kapusta, kalafior) zalegające w jelicie grubym. Nasilają one tworzenie się gazu w jelicie grubym w następstwie rozkładania ich przez bakterie.
Jelito drażliwe
U większości chorych odczuwających wzdęcia objętość powietrza w przewodzie pokarmowym nie jest zwiększona. Ich dolegliwości są często objawem zespołu jelita drażliwego. Schorzenie to jest spowodowane zaburzeniami motoryki jelit, głównie na tle nerwowym. Inne rzadkie przyczyny wzdęć to porażenie jelit, niedrożność jelit (stan zagrożenia życia), stan po leczeniu antybiotykami, nadmierny rozwój jelitowej flory bakteryjnej, enteropatia glutenowa i inne. Jak radzić sobie ze wzdęciami? Dolegliwości związane z obecnością gazów w przewodzie pokarmowym są uciążliwe dla pacjenta i często niestety trudne do leczenia. Pacjenci, oprócz uczucia wzdęcia, skarżą się na odbijania oraz odchodzenie gazów – nieraz głośne i często cuchnących, co bywa krępujące.
Jak sobie pomóc?
Najprostsze sposoby to: przestrzeganie diety, należy zrezygnować z pokarmów rozdymających (np. fasola, groch, kapusta, kalafior), posiłki należy spożywać powoli, bez pośpiechu, wskazany spacer po posiłku, unikanie czynności powodujących połykanie powietrza (np. rozmowa przy jedzeniu, żucie gumy), unikanie picia napojów gazowanych, pozytywny skutek dają herbatki ziołowe: kminek, koper włoski, mięta pieprzowa – tymi ziołami można też przyprawiać ciężkostrawne potrawy, należy unikać zdenerwowania, pośpiechu, nadmiernego wysiłku.
Ryszard Stańczak