Trzylatek chętnie bawi się z innymi dziećmi i zawiera pierwsze przyjaźnie. Dobrze znosi rozłąkę z rodzicami i jest w stanie spędzić kilka godzin w przedszkolu. Jednocześnie ma silne poczucie przynależności do rodziny. Lubi pomagać w sprzątaniu zabawek i prostych pracach domowych. Sam zapina duże guziki i suwaki. Obserwuje otoczenie i potrafi powiedzieć, co lata, a co pełza. Opanował podstawy języka ojczystego. Zaczyna doskonalić mowę. Doskonali się artykulacja.
Wypowiedzi w około 80% są zrozumiałe dla dalszego otoczenia, nie tylko dla najbliższych. 3-latek powinien wymawiać wszystkie samogłoski oraz następujące spółgłoski: p, b, m, f, w, n, l (także w wersji zmiękczonej), ł, t, d, j, ś, ź, ć, dź, k, g, h. Nadal trudne do wymówienia są grupy spółgłoskowe (zamiast dzwonek jest wonek, drzwi ? wi). 3-latek ma natomiast świadomość, jak powinna brzmieć prawidłowa wymowa. Może się zdarzyć, że poprawi błędną artykulację: nie mówi się lyba, ale lyba. Dziecko już wie, jak brzmi r, ale jeszcze nie umie go wymówić. Tylko ok. 3% dzieci 3-letnich mówi poprawnie pod względem dźwiękowym w stosunku do normy fonetycznej (za: Z.Dołęga ?Promowanie rozwoju mowy w okresie dzieciństwa ? prawidłowości rozwoju, diagnozowanie i profilaktyka?).Wzrasta zasób słów. Dziecko używa do 1000 słów. Dzieci w tym wieku uczą się znaczeń nowych słów bardzo szybko. Pod wpływem różnych kontaktów społecznych, nowych doświadczeń, programów telewizyjnych szybko tworzą mapy pojęciowe. Zaczynają używać pojęć nadrzędnych, np. ubrania, zabawki. Z wielkością słownika skorelowany jest rozwój gramatyki. 3-latek ma już nieźle opanowany system gramatyczny języka ojczystego. Dotyczy to gramatyki praktycznie stosowanej. Złożoność gramatyczna wypowiedzi jest taka, jak w potocznej mowie dorosłych. Opowiada o przygodach we właściwej kolejności, zdaniami pojedynczymi oraz złożonymi. W dalszym ciągu typowe są błędy gramatyczne. Wynikają one z ograniczonych jeszcze zdolności rozumienia budowy wyrazów i zdań oraz procesów nerwowych utrudniających w tym wieku planowanie wypowiedzi. 3-latek bardzo lubi, kiedy mu się czyta krótkie opowiadania. Ważne, by czytać i opowiadać codziennie. Nauczymy wtedy malucha słuchania w skupieniu. Myśli szybciej niż mówi, więc może pojawić się fizjologiczna niepłynność mówienia, która samoistnie ustępuje.Rozwój sprawności komunikacyjnej dzieci przedszkolnych można obserwować w zmianie sposobu opisywania ilustracji. W wieku 3 lat dzieci wyliczają obiekty, które widzą na ilustracji, np. dom, pani, sklep, pies. Czasem dołączają wyrażenia opisujące. Dostrzegają małe i ukryte detale na obrazku. W wieku 4-5 lat nadal dominuje wyliczanie, ale dodawane są nazwy postaci, opis czynności, cechy przedmiotów. Pod koniec wieku przedszkolnego opisy stają się coraz bogatsze, coraz logiczniej skonstruowane. Pełne interpretacje pojawiają się około 12. roku życia. W dużej mierze sposób opisu ilustracji zależy także od doświadczenia i wiedzy o świecie, jaką posiada dziecko. To, co jest znane dziecku, jest przez nie chętniej i wnikliwiej opisywane. 3-latki wykazują się już umiejętnościami społecznymi pozwalającymi im nawiązywać dialog, podtrzymywać rozmowę i sterować nią. Młodsze dzieci podporządkowują się wypowiedziom dorosłych i podążają za ich słowami. W wieku 3 lat dzieci zaczynają uwalniać się od wpływu dorosłych i próbują same kierować rozmową według własnych planów.Ponieważ umiejętności językowe 3-latków są już duże, wyraźniej na tle rówieśników widać dzieci, które z opóźnieniem przyswajają język. Nie można czekać, bo dziecko jest jeszcze małe. Należy zdiagnozować problem i podjąć terapię. Również nieprawidłowa wymowa (zdeformowana, niewystępująca w naszym języku, np. międzyzębowa) nie ustąpi wraz z dojrzewaniem dziecka i wymaga interwencji logopedycznej nawet u 3-latka.
Izabela Kieś