Każda sprawność nabywana przez dziecko zależy od dojrzałości i gotowości układu nerwowego do jej nauczenia się. Wszystkie dzieci przechodzą poszczególne etapy rozwoju w tej samej kolejności jednak w różnym tempie, czyli w różnym wieku.
– Mój dwulatek mało mówi. Jego kuzynka w tym samym wieku opowiada całe bajki a on łączy po dwa wyrazy. Czy ma jakiś problem?
– Moja trzyletnia córka nie mówi ?r,sz,ż,cz,dż”. Może powinnam z nią ćwiczyć, ale nie wiem, jak.
– Mój czteroletni Jaś przestawia sylaby w niektórych wyrazach. Bawiąc się w bitwę używa słowa kapapulta zamiast katapulta. Mimo, że każę mu poprawnie powtórzyć” katapulta”, on ciągle swoje.
To przykłady pytań pojawiających się podczas moich coraz częstszych rozmów z rodzicami małych dzieci. Szukają oni odpowiedzi na pytanie czy ich dziecko właściwie się rozwija u różnych specjalistów. Niestety bywa, że są przez tych specjalistów (psychologów, pedagogów, logopedów, rehabilitantów i lekarzy) lekceważeni jako nadgorliwi, szukający dziury w całym.
Niesłusznie. Rodzicowi należy się informacja na temat rozwoju dziecka, także tego prawidłowego. Zachęcam rodziców do odważnego zadawania pytań, nawet wydawałoby się bardzo oczywistych, by móc świadomie wychowywać dziecko.
Każda sprawność nabywana przez dziecko (także językowa) zależy od dojrzałości i gotowości układu nerwowego do jej nauczenia się. Wszystkie dzieci przechodzą poszczególne etapy rozwoju w tej samej kolejności jednak w różnym tempie, czyli w różnym wieku metrykalnym. Tempo rozwoju zależy od indywidualnych cech człowieka. Jeśli chodzi o rozwój językowy dziecka należy wziąć pod uwagę chociażby takie cechy jak:
- możliwości intelektualne dziecka
- typ aktywności (ukierunkowanie aktywności na poznawanie świata lub na ekspresję, wyrażanie własnych emocji)
- płeć (zazwyczaj chłopcy później zaczynają mówić, ale szybciej mówią poprawnie gramatycznie)
- warunki społeczne, środowisko wychowawcze (stymulacja dziecka przez otoczenie)
- cechy dziedziczone po członkach rodziny.
Najważniejsze etapy rozwoju mowy i języka
do 3 roku życia dziecka
0-1 miesiąc
różne rodzaje krzyku; głośny, nagły dźwięk wywołuje zmianę
zachowania niemowlęcia.
2-4 miesiąc
głużenie (gruchanie) – niemowlę wydaje dźwięki ?guu, agu, aku,
ghy, gry”; głużą wszystkie dzieci, także niesłyszące; reaguje
na różne dźwięki, głośno się śmieje.
4-6 miesiąc
gaworzenie: powtarzanie prostych sylab, zabawa głosem, swoista
rozmowa z dorosłym; będzie intensywniejsze, gdy dorośli zwrócą
na nie uwagę. Początkowo dziecko buduje jednolite ciągi sylab
(babababa, mamama, dadadada), potem zaczyna je bardziej
różnicować. Około 8-10 miesiąca zestawia różne sylaby, tworząc
struktury przypominające wyrazy używane przez otoczenie.
Zaczyna rozumieć, np. imiona, nazwy zabawek, zakaz ?nie”.
Dzieci niesłyszące nie gaworzą.
11-12 miesiąc
pierwsze wyrazy (przeciętnie roczne dziecko wymawia ok. 6 słów,
ale są i takie, które nie mówią żadnego lub takie, które mówią ok.
50). Pierwszy wyraz, który coś znaczy, powinien pojawić się do 18
miesiąca życia.
12-18 miesiąc
jeden wyraz zastępuje zdanie, np. ?da” = ?daj misia”.
18-23 miesiąc
początek wypowiedzi dwuwyrazowych; dziecko używa
przede wszystkim rzeczowników. 20-miesięczne dziecko
wymawia średnio ok. 170 słów.
2 lata
pojawiają się liczebniki i rozróżnienie ?ja-ty”, używany jest zaimek
?się”. Coraz więcej pytań i przeczeń (czegoś nie ma, coś nie jest
ładne). Przeważają zdania pojedyncze.
3 lata
zaczyna posługiwać się zdaniami złożonymi, buduje dłuższe
wypowiedzi; poprawnie wymawia: samogłoski ustne ?a,e,i,o,u,y”,
spółgłoski ?m,n,ń,ł,j,h,f,w,t,d,p,b”. Może wymawiać spółgłoski
dźwięczne z niepełną dźwięcznością. Początek swoistych form
językowych, tworów językowych charakterystycznych dla dzieci,
które nie utrwaliły jeszcze w pełni zasad budowania wyrazów
(?jestem midama”, od zwrotu ?wielka mi dama”,
?tupelka”=butelka).
Izabela Kieś