Im częściej dziecko może używać mowy, tym lepiej ją opanowuje. Dobre opanowanie mowy to przygotowanie do nauki czytania i pisania oraz podstawa sukcesów w życiu.
Dziecko, z którym dużo się rozmawia, łatwo poszerza zasób swojego słownika oraz umiejętności gramatyczne, ćwiczy umiejętność słuchania i rozumienia. Na ile nasza rozmowa z dzieckiem będzie dobrym treningiem językowym, zależy m.in. od stylu komunikowania się. Badania naukowe pokazują, że bardziej sprzyja rozwojowi mowy symetryczny, partnerski sposób komunikowania się w rodzinie. Styl ten charakteryzuje się następującymi cechami:
- – w kontaktach rodzice starają się nie pokazywać swej władzy
- – rodzice uzasadniają swe zdania,
- – stwarzane są warunki do dziecięcej aktywności językowej, do udziału w dyskusji
- – nie tylko dziecko, ale i rodzice mówią o swych odczuciach i poglądach
- – rodzice respektują przestrzeń wolności swego dziecka
(za: J.Wójtowicz „O wychowaniu językowym”).
Krótko mówiąc dziecko ma prawo rozumieć, co się wokół niego dzieje (dostarczamy mu do tego niezbędnych informacji) i mieć możliwość wypowiedzenia się na ten temat. Otoczenie natomiast powinno wysłuchać jego głosu. Nie oznacza to, że dziecku wszystko wolno. Rozmowa ma ten walor wychowawczy. Możemy wytłumaczyć, jak należy w określonej sytuacji postąpić, w jaki sposób się wypowiedzieć, by nie urazić, nie zrobić przykrości, okazać szacunek, miłość itp. Wszystkie zdarzenia, sytuacje życiowe nadają się do wymiany myśli między rodzicem i dzieckiem. W tej wymianie dziecko staje się partnerem, chociaż traktowanym z wyrozumiałością, bo mniej dojrzałym. Gdy głos dziecka jest szanowany, nie boi się ono wypowiadać, co służy jego rozwojowi i opanowywaniu mowy.
Dobremu opanowywaniu mowy nie służy natomiast asymetryczny styl komunikacji, czyli:
- – wyraźne demonstrowanie do kogo należy władza,
- – akceptowanie przede wszystkim tych czynności i zachowań, do których impuls daje rodzic
- – rozkazy i żądania nie uwzględniające oczekiwań dziecka
- – przewaga w rozmowach przekazywania wiadomości, informowania
- – utrzymywanie w tajemnicy przed dzieckiem własnych trudności i przeżyć
- – nieuwzględnianie inicjatyw dziecka.
W tym stylu komunikacji dziecko czuje się gorsze, mało znaczące, bo wie, że nie ma władzy i nikt nie liczy się z jego opiniami, odczuciami. Nie ma potrzeby, by o nich informować. Zamiast wymiany myśli między dzieckiem i rodzicami, są nakazy. Dziecko ma mniej możliwości zrozumienia otoczenia, bo nie zna odczuć dorosłych, ich opinii. Nie uczy się nazywania tego, co myśli i czuje. Staje się w związku z tym niepewne siebie i rzadziej się wypowiada.
Trening w mówieniu wydaje się więc być jednocześnie treningiem myśli i ducha, treningiem intelektualnym i wychowawczym. Komunikacja w rodzinie to podstawa edukacji małego dziecka. Zadajmy sobie pytania, czy mówimy dziecku, co myślimy i czujemy, czy go słuchamy i bierzemy pod uwagę jego pragnienia, czy rzetelnie odpowiadamy na pytania, czy uzasadniamy swoje decyzje i oczekiwania wobec niego.
Izabela Kieś