Rok temu zawarłam ze swoim synem umowę darowizny, przekazując mu nieruchomość. Syn natomiast ustanowił dla mnie bezpłatną służebność polegającą na korzystaniu z całej nieruchomości. Niestety syn zaczął korzystać z darowizny w sposób, który mi się nie podoba ? wprowadziła się do niego kobieta, z którą nie potrafię dojść do porozumienia. Syn też ciągle się mi sprzeciwia, zarządza nieruchomością wbrew mojej woli tzn. nie robi remontu, który uważam za niezbędny. Czy możliwe jest odwołanie darowizny w takiej sytuacji?
Zgodnie z art. 898 § 1 Kodeksu Cywilnego ?Darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności § 2. Zwrot przedmiotu odwołanej darowizny powinien nastąpić stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Od chwili zdarzenia uzasadniającego odwołanie obdarowany ponosi odpowiedzialność na równi z bezpodstawnie wzbogaconym, który powinien się liczyć z obowiązkiem zwrotu?.
Z przedstawionego stanu faktycznego wnioskuję, że po dokonaniu darowizny cały czas czuje się Pani właścicielem nieruchomości, przejawiając wolę decydowania o potrzebie remontów czy osobach mieszkających z synem.
Zachowanie syna może Pani postrzegać jako naganne, aczkolwiek ? biorąc pod uwagę postać, w jakiej się przejawiały (brak chęci zrobienia remontu) ? nie można przypisać im cech rażącej niewdzięczności. Zgodnie z 898 § 1 KC, darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. Powołany przepis nie definiuje przesłanki rażącej niewdzięczności, nie precyzuje też kryteriów, które należy brać pod uwagę przy ocenie zachowania obdarowanego. Należy rozumieć więc, że o istnieniu lub nieistnieniu podstaw do odwołania darowizny z powodu rażącej niewdzięczności decydują konkretne okoliczności, analizowane na tle zwyczajów panujących w określonych środowiskach społecznych. Rażącą niewdzięcznością nie będą więc czyny nieumyślne czy też umyślne działania niewykraczające poza zwykłe konflikty dodatkowo wywołane zachowaniem się darczyńcy. Za rażącą niewdzięczność uznaje się takie zachowania, które są wysoce niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę np. przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu, czci, odmowa pomocy w chorobie darczyńcy. Jest to stanowisko przyjęte w doktrynie i orzecznictwie.
Zachowaniom obdarowanego względem Pani nie można więc przypisać cech rażącej niewdzięczności, jeśli źródłem konfliktów i awantur między Państwem było nie tylko naganne zachowanie obdarowanego, ale również działanie Pani przejawiające silną potrzebę samodzielnego decydowania o sposobie zarządu nieruchomością nie będącą już Pani własnością. Taka postawa darczyńcy prowokowała obdarowanego, wywołując u niego złość i rozdrażnienie, jego zachowanie nie było zatem podyktowane zamiarem wyrządzenia darczyńcy krzywdy.
Aldona Dzwonkowska