Polskie miesiące – styczeń

GLORIA VICTIS

Jan Wnuk

Potomni wspominając Powstanie
Styczniowe mówili Gloria Victis – Chwała Zwyciężonym.

Miesiące w polskim kalendarzu noszą
nazwy, które nie poddały się uniwersalnym uogólnieniom,
ale brzmią bardzo swojsko. Dla nas Polaków kwiecień to
miesiąc, który rozwija pąki kwiatów, lipiec pachnie
lipowym miodem, sierpień dzwoni sierpem, listopad szeleści w alejkach
pełnych opadłych liści, a grudzień przypomina skrzypienie butów
na zmarzniętej ziemi.

Rok stanowi, narzuconą ruchem ziemi
miarę czasu, która została przyjęta przez ludzkość. Dzieli się
ona na dwanaście części zwanych miesiącami, skrupulatnie odmierzanymi
przez księżyc. Każdy z nich wypełniany jest własną treścią: warunkami
atmosferycznymi, obrzędami liturgii chrześcijańskiej, zwyczajami
ludowymi oraz powszechną i narodową historią.

Styczeń

Pierwszy miesiąc nowego roku, pełnego
nadziei i oczekiwań. Nie wiemy dlaczego tak został nazwany. Może
dlatego, że jest na styku starego i nowego roku, a może nazwa
pochodzi od tyczenia słomianymi wiechami dróg zawianych
śniegiem?

To miesiąc radosny, w którym
rozbrzmiewają kolędy. Historię o Bożym Narodzeniu przedstawia się od
wieków w jasełkach. Ta wielka trwa do wieczora Trzech Króli
zwanego w ludowej tradycji „szczodrym wieczorem”. Choć
ten dzień zamyka okres świąteczny to radość trwa nadal, ale jest już
inna, ziemska, bardziej hulaszcza. To zapusty.

Dla polskiego rolnika styczeń to
miesiąc odpoczynku..

Czas powstania

Nasza historia wpleciona jest w polskie
miesiące. Styczeń to czas wielkiego narodowego powstania 1863 roku.
Powstanie Styczniowe to największe wystąpienie zbrojne Polaków
na drodze do utraconej przy końcu XVIII w. niepodległości. Miało
charakter wojny partyzanckiej. Przewaga liczebna wroga i jego
uzbrojenie wyznaczało taką metodę walki. Pod osłoną nocy i lasu, przy
sprzyjającej postawie polskich chat i dworów powstańcy
uzbrojeni w dubeltówki, kosy i topory od stycznia 1863 r. do
wiosny 1865 r. prowadzili bój o niepodległość Ojczyzny.

Aktywne okolice

Dużą aktywność w powstaniu wykazały
okolice Warszawy. Do Puszczy Kampinoskiej, ale również w lasy
strużańskie i radzymińskie chroniła się patriotyczna młodzież
warszawska przed branką do carskiego wojska przeprowadzoną w stolicy
w noc z 14 na 15 stycznia 1863 roku. W naszym regionie formowały się
grupy i oddziały spiskowe. Miały tu również miejsce bitwy i
potyczki z wrogiem: 16 lutego w okolicach Marek i 30 lipca tegoż roku
pod Radzyminem. Wczesną wiosną 1864 roku stoczono duży bój pod
Międzylesiem a na radzymińskich „grudkach” Moskale
stracili kilku mieszkańców Radzymina za udział w powstaniu.

Powstanie Styczniowe jest częścią
naszego narodowego dziedzictwa. Tak pamięć o nim przekazywała
dzieciom poetka Maryla Czerkawska:

Potomni wspominając Powstanie
Styczniowe mówili Gloria Victis – Chwała Zwyciężonym.