Wszystko co dziecko robi pierwszy raz w życiu, rodzice bardzo dobrze pamiętają. Realizacji pierwszych słów można oczekiwać jeszcze przed ukończeniem pierwszego roku życia. Najbliżsi są zachwyceni każdą próbą wypowiedzi, nawet w minimalnym stopniu zbliżoną do poprawnej artykulacji.
Na przełomie 1 i 2 roku życia wiele dzieje się w życiu malucha. Stawia pierwsze kroki. Próbuje naśladować gesty, mimikę, proste czynności domowe. Chce nauczyć się jeść łyżką. Zaczyna bazgrać trzymając ołówek całą dłonią (tzw. małpi chwyt). Sporo rozumie z wypowiedzi otoczenia, reaguje na nie uśmiechem, gestem ruchem. Wykonuje proste polecenia. Zaczyna mówić słowa. Najpierw powtarza je za dorosłymi, potem zaczyna używać ich świadomie. Początkowo w roli wyrazu występują jego fragmenty: sylaby lub nawet pojedyncze głoski. Często pierwsze wypowiedzi mają charakter dźwiękonaśladowczy (niedobre – ?be?, krowa – ?mu?). Ujawnia się wtedy względna stałość formy wypowiedzi związanej z określonym przedmiotem, osobą, miejscem, sytuacją. Piesek to zawsze ?hau-hau? a samochód ?brum-brum?. Stopniowo jest coraz więcej pojedynczych wyrazów i coraz bardziej przypominają brzmieniem wypowiedzi dorosłych. Charakterystyczne jest wypowiadanie tylko pierwszej lub końcowej sylaby wyrazu. Z końcem 2 roku życia słownik dziecka zawiera kilkadziesiąt słów. Są to głównie rzeczowniki będące nazwami przedmiotów z najbliższego otoczenia.
Dziecko w 2 roku życia nie stosuje jeszcze reguł gramatycznych, nawet jeśli użyje w wypowiedzi kilku słów. Dopiero uczy się gramatyki. Gdy mówimy: ?Daj buzi misiowi? i widzimy, że dziecko bierze misia i nie wie co z nim zrobić, pomóżmy. Pokażmy dziecku jak wykonać polecenie. W ten sposób zrozumie zawarte w wypowiedzi związki gramatyczne.
W 2 roku życia występują w wypowiedziach dzieci duże zniekształcenia brzmieniowe. Nawet samogłoski ustne, które maluch wypowiada już wszystkie, nie są wymawiane prawidłowo. Prawie wszystkie spółgłoski są zmiękczane. Wynika to z ogólnej w tym okresie tendencji do globalnej reakcji języka w trakcie mówienia. Przy każdym ruchu do przodu język przesuwa się całą swoją masą jednocześnie unosząc się do góry. Głoski trudne do wymówienia są zastępowane podobnymi (np. ?k, g? przez ?t, d?). Grupy spółgłoskowe upraszczane są do jednej spółgłoski,
Dorośli powinni unikać mówienia do dziecka jego językiem, dając mu wzór do naśladowania. Niepokoić może w zachowaniu dziecka reagowanie w 2 roku życia na wypowiedzi otoczenia tylko działaniem sygnałami niejęzykowymi lub zupełny brak reakcji.
Izabela Kieś