Ryszard Stańczak
Najczęściej występującym rodzajem niedokrwistości ciężarnych jest niedokrwistość z niedoboru żelaza, która rozwija się na skutek szybkiego wyczerpywania się rezerwy dostępnego w organizmie kobiety ciężarnej żelaza. Najczęstszą chorobą układu krwionośnego u ciężarnych jest niedokrwistość związana z wyczerpaniem rezerw żelaza (77%) i kwasu foliowego (22%).
Lekkie postaci niedokrwistości nie wpływają szkodliwie na ciążę, natomiast w przewlekłej, ciężkiej niedokrwistości częściej występują poronienia, porody przedwczesne, zahamowanie rozwoju i wewnątrzmaciczne obumarcie płodu, istnieje także zagrożenie zdrowia matki w związku z utratą krwi podczas porodu, ponieważ ciężarna nie dysponuje dostateczną rezerwą żelaza.
Zwiększone
zapotrzebowanie
W ciąży kobieta przyswaja dodatkowo 1000 mg żelaza, wiąże się to ze zwiększoną aktywnością układu krwiotwórczego, zwiększeniem masy mięśnia macicy, potrzebami płodu i popłodu oraz okołoporodową utratą krwi. Często u ciężarnych występujące zaburzenie wchłaniania żelaza związane jest z nudnościami, wymiotami, brakiem łaknienia i zaburzeniami żołądkowymi. Do rozwoju niedokrwistości predysponuje również ciąża wielopłodowa, krótka przerwa między kolejnymi ciążami, choroby przewodu pokarmowego, zwłaszcza pasożytnicze oraz przewlekłe infekcje, szczególnie układu moczowego.
Objawy niedokrwistości
… są niecharakterystyczne – nietolerancja wysiłku, bezsenność, osłabienie, trudności w koncentracji, kołatanie serca, duszność, bladość powłok, rzadziej suchość skóry i błon śluzowych, pękanie kącików ust, wypadanie i łamliwość włosów. W leczeniu oraz zapobieganiu stosujemy odpowiednie odżywianie – dietę bogatą w chude mięso oraz witaminę C, która ułatwia przyswajanie żelaza. Nieodzowna jest substytucja z preparatami żelaza doustnymi, a w razie potrzeby pozajelitowymi. Korzystne jest podawanie w okresie ciąży preparatów wielowitaminowych zawierających łatwo przyswajalne żelazo. Podobne objawy jak w niedokrwistości z niedoboru żelaza występują w niedokrwistości megaloblastycznej, która jest spowodowana niedoborem kwasu foliowego lub witaminy B 12. Niedokrwistość megaloblastyczna wywiera niekorzystny wpływ na ciążę podobnie jak niedokrwistość z niedoboru żelaza, po za tym częściej występuje nieprawidłowe umiejscowienie łożyska lub przedwczesne odklejanie się łożyska, rozważa się również możliwość wystąpienia wad rozwojowych płodu. Zapobiegawczo wystarcza dieta bogata w jarzyny niegotowane, które są bogate w kwas foliowy, również grzyby, wątroba.
Efekt leczenia występuje w ciągu kilku dni i wyraża się znaczną retikulocytozą. Staramy się unikać stosowania preparatów krwi i ograniczamy je do przypadków bezwzględnie koniecznych (duża utrata krwi). Szczególną postacią niedokrwistości jest małopłytkowość, którą spotykamy w białaczce, niedoborze witaminy B 12 i kwasu foliowego, w zakażeniach oraz jako działanie leków mielosupresyjnych lub promieniowania jonizującego. Wykrycie przeciwciał IgG skierowanych przeciwko krwinkom płytkowym matki warunkuje rozpoznanie samoistnej plamicy małopłytkowej.
Krwiaki i krwawienie
Podejrzenie budzą niecharakterystyczne krwawienia, powstawanie krwiaków, obecność krwi w moczu i stolcu. W samoistnej plamicy małopłytkowej w porozumieniu z hematologiem stosujemy kortykosterydy w najmniejszej skutecznej dawce. Konieczne może być przetoczenie płytek krwi. Wykonanie w ciąży splenektomii jest bardzo niebezpieczne dla matki i płodu. Zagrożenie dotyczy matki i płodu. Korzystnym rozwiązaniem ciąży jest poród siłami natury z zabezpieczeniem masy płytkowej. Ze względu na możliwość krwawienia do ośrodkowego układu nerwowego płodu rozważa się zakończenie ciąży cięciem cesarskim. Ryzyko krwawienia jest duże za każdym razem, konieczna jest również obserwacja noworodka pod kątem krwawień w pierwszych dobach życia.