Jacek Koprowicz, dwie dekady temu jeden z niewielu w polskim kinie specjalistów od opowieści grozy, zdecydował się na dość osobliwy eksperyment, polegający na przedstawieniu alternatywnego życiorysu Witkacego. Biografia legendarnego pisarza kończy się we wrześniu 1939 roku wraz z samobójczą śmiercią. A co gdyby to była mistyfikacja i Witkacy po wojnie ukrywał się wraz z metresą w przestronnym mieszkaniu i wciąż popijał swoje ulubione piwko? Właśnie tak osobliwe pytanie zadaje w swoim eksperymencie narracyjnym Koprowicz. Film opowiada o śledztwie młodego służbisty Łazowskiego (Maciej Stuhr), który pod koniec lat 60. szpiegując pewnego wywrotowego artystę przypadkowo wpada na ślad mistrza, a że jest specjalistą od jego twórczości (służba partii nie pozwoliła mu na ukończenie pracy magisterskiej o wpływie kobiet na utwory artysty), to tym chętniej pragnie poznać prawdę o jego śmierci.
Koprowicz nie proponuje nam, byśmy poważnie zrewidowali swoją wiedzę na temat życiorysu Witkacego (chociaż luk i zagadek w jego biografii jest sporo), lecz raczej zabawili się wraz z mistrzem w ciuciubabkę. Poznamy trochę jego dziwactw, erotycznych fantazji, szalonych inspiracji i uzależnień. Jednak mimo niezwykłości biografii Witkacego i jego nietuzinkowej osobowości artysta w interpretacji Jerzego Stuhra wydaje się tylko starym tchórzem, mającym niekiedy dość wybujałą fantazję. O wiele ciekawsze są postacie: jego bliskiej obłędu metresy (Ewa Błaszczyk) oraz wpadającego w obsesję i alkoholizm służbisty. Trochę mało Witkiewicza w Witkiewiczu?
?Mistyfikacja? jest grą z widzem ? jesteśmy zawieszeni między scenami opartymi na faktach biograficznych, sekwencjami niemal onirycznymi bądź przedstawiającymi pijackie zwidy. Nie wiemy, kiedy Koprowicz zwraca się do nas ?na poważnie?, a kiedy się z nas nabija: absurd miesza się tu z wątkami kryminalnymi, zaś realizm peerelowskiej Polski gryzie się z odrealnionymi scenami wyjętymi żywcem z filmów grozy.
Po co to wszystko? Chyba byśmy poczuli się troszkę, jak główny bohater, delikatnie dotknęli świata pełnego witkiewiczowskiego ?kłamizmu? i ?fałszyzmu?. Każdą historię można przecież opowiedzieć po swojemu, zmanipulować ją wedle własnych potrzeb (i tu nadciąga refleksja: szkoda, że na co dzień mamy tak wiele tytułowych mistyfikacji w środkach masowego przekazu). Wizje Witkacego wydają się jakże aktualne również teraz? W ramach podsumowania: film Koprowicza to intrygujące, acz nie do końca udane zabawy z mistrzem pióra i pędzla.
Mistyfikacja
Polska 2009
Reż.: Jacek Koprowicz
Obsada: Maciej Stuhr, Jerzy Stuhr, Ewa Błaszczyk
Dystrybucja: TiM Film Studio 115?
