Ciąża pozamaciczna, inaczej nazywana ektopową, jest ciążą, która rozwija się poza jamą macicy. Najczęstszą postacią jest ciąża rozwijająca się w jajowodzie (około 99%), rzadziej miejscem zagnieżdżania może być jajnik oraz inne narządy jamy brzusznej lub obszar szyjki macicy.
Ciąża ektopowa występuje najczęściej u kobiet między 26 a 30 rokiem życia. Do czynników ryzyka rozwoju takiej ciąży należą: stany zapalne narządów miednicy małej, zabiegi operacyjne jajowodów i jajników, choroby przenoszone drogą płciową, stymulacje owulacji w terapii niepłodności.
Rodzaje
Wyróżnia się następujące rodzaje ciąży pozamacicznej: ciążę jajowodową, ciążę brzuszną. Głównym objawem ciąży pozamacicznej są bóle brzucha umiejscowione głównie w podbrzuszu. Objawy ze strony przewodu pokarmowego taki, jak wymioty, nudności, zaparcia, biegunki. Ciąża jajnikowa może występować w całym okresie rozrodczym ale najczęściej występuje w końcu trzeciej dekady u wieloródek. Objawy są zbliżone do objawów ciąży jajowodowej. U ponad 1/3 ciąż jajnikowych występuje wstrząs. Ciąża szyjkowa to postać ciąży pozamacicznej, która jest potencjalnym zagrożeniem życia wskutek możliwości obfitego krwotoku.
Przyczyny
Główną przyczyną przeszkody w jajowodzie uniemożliwiającej dalszą wędrówkę zygoty są: zlepy w obrębie fałdów błony śluzowej tworzące sieć, drążące ubytki błony śluzowej jako następstwo wygojonych ropni, szczególnie po rzeżączkowym zapaleniu jajowodu, po poronieniach gorączkowych i po zakażeniach połogowych, zachyłki ściany jajowodu, endometrioza powodująca powstanie zwężeń i labiryntu uchyłków, operacje na macicy powodujące zagięcie jajowodu.
Kolejną przyczyną uniemożliwiającą wędrówkę zygoty jest zaburzenie perystaltyki jajowodów. Obecnie jako przyczynę częstszego występowania ciąż jajowodowych uważa się zaburzenie perystaltyki jajowodu spowodowane obecnością wkładki wewnątrzmacicznej.
Objawy
…zostały podzielone na trzy stadia: stadium bezobjawowe – bardzo często trudno jest w tym okresie odróżnić ciążę wewnątrzmaciczną od pozamacicznej; skąpoobjawowe (krwawienie do jajowodu) – pierwszym objawem pojawiającym się po około 6-8 tygodniach od ostatniej miesiączki, kiedy jajo płodowe zaczyna obumierać jest krwawienie czasem plamienie z macicy z towarzyszącym jednostronnym bólem w podbrzuszu po tej stronie, po której doszło do zagnieżdżenia jaja płodowego w jajowodzie.
Często jednak pęknięcie jajowodu nie jest poprzedzone krwawieniem, natomiast rzadko stwierdza się brak krwawienia przed poronieniem trąbkowym; stadium podrażnienia otrzewnej (krwawienie z jajowodu). Poronienie trąbkowe, w wyniku którego dochodzi do krwawienia z jajowodu, charakteryzuje się bólem po stronie jednych przydatków oraz w okolicy odbytu i podczas oddawania gazów.
Często dochodzi do wielokrotnych, nagłych zasłabnięć w wyniku podrażnienia otrzewnej wypływającą krwią, twarz jest blada, następuje przyspieszenie tętna. W przypadku pęknięcia jajowodu dochodzi do nagłego, niespodziewanego napadu bólu z rozwijającym się wstrząsem (bladość, słabe tętno, trudności w oddychaniu, zimny pot, bolesny brzuch). Dla rozpoznania ciąży pozamacicznej bardzo ważny jest dokładnie zebrany wywiad, który musi uwzględniać wszystkie szczegóły dotyczące krwawienia i ciąży.
Podejrzenie ciąży pozamacicznej jest wskazaniem do wykonania oznaczenia beta-HCG we krwi matki, dzięki czemu można stwierdzić ciążę już po kilku dniach od zagnieżdżenia jaja. Badanie USG pozwala na wykluczenie ciąży wewnątrzmacicznej oraz często pozwala na stwierdzeniu jaja płodowego poza macicą oraz krwi w zagłębieniu odbytniczo-macicznym (zatoka Douglasa). Często konieczne jest dla rozpoznania lub jego wykluczenia wykonanie badania laparoskopowego, polegającego na oglądaniu jamy otrzewnej, jajników, macicy i jajowodów.
Diagnoza
W przypadku podejrzenia ciąży pozamacicznej z rozwijającym się lub rozwiniętym wstrząsem łatwiejsze niż laparoskopia może być wykonanie nakłucia zagłębienia odbytniczo-macicznego przez tylne sklepienie pochwy.
W większości przypadków ciąży pozamacicznej konieczna jest laparotomia czyli otwarcie jamy otrzewnej. W czasie zabiegu najczęściej usuwa się jajowód, starając się zachować jajnik, a w celu uniknięcia zrostów wykonuje się dokładną toaletę jamy brzusznej. W niektórych przypadkach istnieje możliwość zachowania jajowodu. W niektórych przypadkach, dotyczących głównie wczesnych i nie pękniętych ciąż ektopowych, istnieje możliwość leczenia farmakologicznego.
Ryszard Stańczak
czy ciąże pozamaciczną się usówa?