O trudnych rozmowach lekarza z pacjentem, profilaktyce zdrowotnej w zakresie raka szyjki macicy u kobiet oraz o profilaktycznym szczepieniu dziewcząt HCV z dr n. med. Ryszardem Stańczakiem, ordynatorem Oddziału Położniczo Ginekologicznego Szpitala Powiatowego w Wołominie rozmawiali przedstawiciele wołomińskiego koła Nowoczesnej.
? Panie doktorze, proszę powiedzieć jak się Pan czuje, kiedy musi poinformować pacjentkę o stwierdzeniu raka szyjki macicy?
? Rozmowa z pacjentką o rozpoznaniu raka szyjki macicy nie jest łatwa. Z jednej strony należy wykazać się lekarskim profesjonalizmem, a z drugiej strony wykazać dużą dozę empatii.
Uważam, że w tak ważnej sprawie nie powinno się zatajać prawdy, należy omówić z pacjentką dalsze postępowanie terapeutyczne, przedstawiać informacje w sposób obiektywny i rzetelny.
Niemniej jednak jako lekarz z wieloletnią praktyką, wielokrotnie, zwłaszcza przy rozpoznaniu zaawansowanej fazy choroby nowotworowej, zadaję sobie pytanie jak w XXI wieku, przy dostępie do rozwiniętej diagnostyki, przy możliwościach wczesnego rozpoznania, pacjentka trafia do specjalisty tak późno.
? Jak zazwyczaj reaguje osoba, dowiadująca się o takiej diagnozie?
? Reakcje pacjentek, które usłyszą tego rodzaju diagnozę, oczywiście są bardzo różnorodne. W zależności od osobowości człowieka ? od szoku, przygnębienia, smutku, wyparcia ? po pogodzenie się z zaistniałą sytuacją
i konstruktywne współdziałanie w celu dalszego leczenia.
? Co można zrobić, żeby tak trudnych dla lekarzy i pacjentek sytuacji było mniej?
? Po pierwsze zapobiegać i tu niezwykle ważna jest rola powszechnych działań profilaktycznych, właściwie pojmowana i szeroko rozwinięta edukacja kobiet, regularne kontrole ginekologiczne i badania cytologiczne, propagowanie dostępnych na rynku szczepionek przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV), którego znaczenie w etiopatogenezie choroby udokumentowano w wielu pracach naukowych.
? Zachorowalność i umieralność na nowotwory złośliwe szyjki macicy jest w Polsce wyższa niż w krajach tzw. ?starej Unii Europejskiej? i Ameryki Północnej. Czemu Pan to przypisuje?
? Rak szyjki macicy to drugi pod względem częstotliwości nowotwór złośliwy wśród kobiet w wieku 20-44 lat. W Polsce, według danych z 2010 roku, liczba zachorowań na nowotwory złośliwe szyjki macicy wynosiła ponad 3 tys, a ponad 1700 pacjentek zmarło.
Niestety, biorąc pod uwagę zachorowalność i liczbę zgonów na ten nowotwór, Polska znajduje się na czołowej pozycji wśród krajów Unii Europejskiej.
Oczywiście, że w wielu rejonach geograficznych kobiety są zagrożone wystąpieniem tego typu nowotworu. Jednakże z powodu nieskutecznych programów profilaktycznych, braku świadomości pacjentek o zagrożeniu rakiem szyjki macicy, wraz z nieprzestrzeganiem zasad regularnych kontroli ginekologicznych i wykonywania badań cytologicznych, stanowią podstawę problemu i niejednokrotnie rozpoznania choroby w zaawansowanym stadium.
? Czy silny związek zakażeń ludzkim wirusem brodawczaka /HPV/ z rozwojem nowotworów złośliwych szyjki macicy jest naukowo udowodniony?
? Znaczenie wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV) w powstawaniu i rozwoju raka szyjki macicy jest w dzisiejszych czasach udowodnione naukowo.
HPV jest częstym zakażeniem przenoszonym drogą płciową, w większości przypadków do zakażenia dochodzi przed 30 rokiem życia. Zazwyczaj zakażenie HPV ma charakter przemijający, jednakże u części chorych przerodzi się w przewlekłą infekcję, która zwiększa ryzyko rozwoju raka szyjki macicy.
? U jakiego procenta chorych kobiet wykrywa się zakażenie wirusem HPV?
? Zakażenie HPV ocenia się na podstawie badania DNA wirusa i wykrywa się je u około 95-100% chorych na raka szyjki macicy, a dla porównania ? w grupie kontrolnej kobiet ? u 5-20%.
Jak ustalono, HPV jest głównym czynnikiem etiologicznym raka szyjki macicy, zwłaszcza tzw. typy onkogenne wirusa. Około 70% zachorowań można bezpośrednio powiązać z zakażeniem HPV typu 16 i 18.
? Czy zakażenie wirusem HPV może być leczone farmakologicznie?
? Leczenie pacjentki z zakażeniem HPV, a zwłaszcza zakażenie szyjki macicy zależy nie tylko od typu wirusa, ale także od lokalizacji procesu, nasilenia i rodzaju stwierdzanych zmian chorobowych i zagrożenia rozwoju nowotworu.
W chwili obecnej nie ma swoistego leku przeciwko HPV. W przypadkach bezobjawowych zakażenia, pacjentka wymaga stałej kontroli i systematycznych badań kolposkopowo ? cytologicznych.
W większości przypadków zakażenie ustępuje w ciągu 12 ? 24 miesięcy. Przy utrzymywaniu się zakażenia powyżej 24 miesięcy lub nasilania się zmian, należy usunąć chorobowo zmienione tkanki.
Należy dodać, że próby leczenia zakażenia HPV lekami stosowanymi przy zakażeniu wirusem opryszki (Herpes simplex) okazały się nieskuteczne.
? Po jakim czasie od zakażenia wirusem może nastąpić zachorowanie na raka szyjki macicy ?
? Tak jak zostało powiedziane, rozwój raka szyjki macicy ma związek z zakażeniem HPV, które prowadzi do nieprawidłowego, niekontrolowanego rozrostu komórek nabłonka.
Badania nad zakażeniem wirusem HPV prowadził przez wiele lat profesor Harald zur Hausen.
Na podstawie swoich badań wykazał, że DNA wirusa wbudowuje się w DNA komórek nabłonka szyjki macicy, gdzie w stanie uśpionym może przebywać przez wiele lat, a komórki z tak zmienionym DNA mogą po latach nabrać cech komórek nowotworowych. Dodać należy, że za to odkrycie profesor Harald zur Hausen w 2008r. otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny i fizjologii.
Jego badania stały się podstawą do poszukiwania szczepionki, która chroniłaby przed zakażeniem wirusem HPV i dalszymi konsekwencjami tego zakażenia.
Jak widzimy, zakażenie onkogennymi typami wirusa HPV u niektórych kobiet może długo utrzymywać się w formie bezobjawowej i powoli przekształcać w komórki nieprawidłowe, a następnie w komórki nowotworowe i stan taki może trwać przez wiele lat. Uważa się, że rozwój nowotworu od zakażenia HPV trwa średnio około 14 lat.
? Czy szczepienia dziewczynek przeciwko HPV mogą zmniejszyć liczbę zachorowań na nowotwory złośliwe szyjki macicy?
? Tak jak mówiliśmy poprzednio, udowodniona jest zależność pomiędzy zakażeniem HPV i w dalszej konsekwencji – rozwojem raka szyjki macicy.
Profesor Harald zur Hausen otrzymał za te badania nagrodę Nobla, prowadzono wiele badań nad uzyskaniem skutecznej szczepionki, więc odpowiedź na to pytanie jest jednoznaczna.
Należy raz jeszcze podkreślić, że nie ma skutecznych leków przeciw zakażeniom wirusem HPV.
Jedyną drogą zapobiegania zakażeniom HPV są właśnie szczepienia. Ale trzeba też pamiętać, że szczepienie przeciwko zakażeniom HPV nie zwalnia z okresowych badań cytologicznych.
? Jakie jest oficjalne stanowisko Ministerstwa Zdrowia odnośnie szczepień przeciwko HPV?
? W Polsce szczepienie przeciwko HPV objęto rekomendacją Ministra Zdrowia i Głównego Inspektora Sanitarnego jako szczepienie zalecane, ale nie jest ono finansowane z budżetu.
? W jakim wieku zalecane są szczepienia przeciwko HPV?
? Szczepienia przeciwko HPV mają na celu zapobieganie większości przypadków raka szyjki macicy, przed narażeniem na kontakt z wirusem.
Z tego powodu są powszechnie zalecane wszystkim zdrowym dzieciom od 9. roku życia, nastolatkom i osobom dorosłym.
Na kompletne szczepienie składają się trzy dawki szczepionki, podawane w postaci iniekcji domięśniowej w ramię.
Drugą dawkę podaje się 1-2 miesięcy po pierwszej, trzecią dawkę w odstępie sześciu miesięcy od pierwszej. Szczepienie powinno się zakończyć w ciągu roku.
Polskie rekomendacje zalecają rutynowe szczepienie przeciwko HPV wszystkim dziewczynkom w 11.-12. roku życia, a także dla dziewcząt w wieku 13-18 lat, które nie zostały zaszczepione wcześniej lub tych, u których należy dokończyć serię szczepień.
? Jakie szczepionki przeciwko HPV są zarejestrowane w Polsce?
– W naszym kraju zarejestrowane są: CERVARIX firmy GlaxoSmithKline Biologicals S.A.,
Silgard firmy MSD Polska Sp. z o.o., Gardasil9 firmy MSD Polska Sp. z o.o.,
? Pojawiają się opinie, że szczepienia dla dziewcząt w podanym wieku stanowią zachętę do wczesnego rozpoczęcia życia seksualnego. Jak Pan odpowiedziałby na taki zarzut?
? Właściwie prowadzona akcja edukacyjna odnośnie zasadności i celu przeprowadzania szczepień oraz edukacja młodzieży o współżyciu seksualnym ma o wiele większe znaczenie.
Nie ma jednoznacznych danych odnośnie związku pomiędzy wpływem szczepień przeciwko HPV i na wcześniejsze rozpoczynanie współżycia.
Zmiana zachowań młodzieży, w tym obniżenie wieku inicjacji seksualnej, miała już miejsce przed wprowadzeniem na rynek szczepionki przeciwko HCV.
Zatem po raz kolejny zwracam uwagę rodziców i nauczycieli na zasadność odpowiedniej edukacji.
? Czy poparłby Pan akcję dofinansowania szczepień przeciwko wirusowi HPV w naszym powiecie?
? Jeśli wiemy jakie są zagrożenia związane z zakażeniem HPV, mamy możliwości w postaci przebadanych, bezpiecznych szczepionek, jestem jak najbardziej za wdrożeniem szczepień wśród dziewcząt w naszym powiecie.
? Jak, Pana zdaniem należałby przekonać rodziców do tego rodzaju szczepień? A może nie ma takiej potrzeby?
? Należy przedstawić rodzicom wiarygodne dane odnośnie zachorowalności i śmiertelności z powodu raka szyjki macicy, omówić zakażenia HPV i związek zakażenia z rozwojem raka szyjki macicy oraz dostępności szczepionek, które mają zapobiegać zakażeniu. Po raz kolejny powtórzę, bardzo ważnym elementem skuteczności przedsięwzięcia jest właściwa i skuteczna profilaktyka zdrowotna i odpowiednia edukacja społeczeństwa.
A zatem ? Rodzicu: Zaszczep swoje dziecko przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego, jeśli chcesz je uchronić przed następstwami zakażenia HPV, z których najpoważniejszym jest rak szyjki macicy.