Częstą praktyką w spółkach kapitałowych jest udzielanie pożyczek przez wspólników dla spółki. Niemal równie często zadłużenie takie nie jest spłacane na rzecz udziałowca w standardowy sposób, lecz jest zamieniane na udziały w kapitale spółki. Proces ten określany jest mianem konwersji wierzytelności na kapitał. Polega na objęciu udziałów w podwyższonym kapitale spółki (dłużnika) przez wspólnika(wierzyciela) w zamian za wkład odpowiadający kwotowo konwertowanej wierzytelności. Wyróżniamy dwa sposoby przeprowadzenia takiej czynności, określenie wierzytelności jako wkład niepieniężny lub pieniężny w zamian za udział w podwyższonym kapitale zakładowym. Wniesienie wkładu niepieniężnego ? wierzytelności do spółki kapitałowej wiąże się z powstaniem przychodu po stronie wspólnika-wierzyciela w wysokości wartości nominalnej udziałów lub akcji objętych w zamian za taki wkład. Przychód rozpoznaje się na moment wniesienia takiego wkładu. W wyniku tego rozwiązania, obowiązek rozpoznania przychodu podatkowego powstaje w momencie objęcia udziałów w wysokości wartości nominalnej tych udziałów (art. 12 ust. 1 pkt 7 ustawy o CIT) oraz prawo ujęcia kosztu podatkowego przy sprzedaży tych udziałów, również w wysokości ich wartości nominalnej (art. 15 ust. lk pkt 1 ustawy o CIT).
Druga metoda konwersji wierzytelności na kapitał polega na objęciu przez udziałowca-wierzyciela udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym spółki-dłużnika w zamian za wkład pieniężny. Jednak zamiast faktycznej wpłaty gotówki następuje potrącenie wierzytelności spółki w związku z wydaniem udziałów z konwertowaną wierzytelnością wspólnika wobec spółki. Ta metoda konwersji wierzytelności na kapitał jest podatkowo neutralna w momencie przeprowadzenia transakcji. W tej sytuacji wspólnik nie ma obowiązku określania jakiegokolwiek przychodu na moment objęcia udziałów. Wszelkie konsekwencje podatkowe odroczone są do momentu zbycia tych udziałów. Problem z zastosowaniem niniejszej metody polega na możliwości przekwalifikowania takiej transakcji na wkład niepieniężny – ze wszystkimi skutkami podatkowymi, jakie niesie za sobą wkład niepieniężny. Niestety sposób ten powoduje wiele kontrowersji, choć jest o wiele bardziej opłacalny z punktu widzenia korzyści podatkowych. Orzecznictwo sądów i interpretacje podatkowe stawiają tę metodę jako niepewną, ze względu na spełnienie przesłanek wkładu niepieniężnego i wielokrotnie uznają iż konwersja wierzytelności to wkład niepieniężny, ponieważ stanowi inne prawo majątkowe. Jednakże pojawiają się również głosy, że o istocie wkładu decyduje uchwała wspólników o podwyższeniu kapitału zakładowego przez konwersję wierzytelności.
W związku z licznymi kontrowersjami wokół konwersji wierzytelności w każdym przypadku warto zabezpieczyć transakcję konwersji długu, zarówno poprzez jej odpowiednie umotywowanie i umocowanie, a przede wszystkim zachęcam do uzyskania interpretacji indywidualnej, która ostatecznie określi jaki sposób pozwoli uniknąć problemów.
Marta Godlewska: Konwersja wierzytelności
