Mariusz Astasiewicz radca prawny: Zapis testamentowy zwykły, czyli jak zapisać w testamencie część majątku nie spadkobiercy.

Ostatnio zmarł mi wuj, przez co cała rodzina zastanawia się co zrobić dalej z majątkiem, który po sobie pozostawił. Tym samym stało się to asumptem do pochylenia się nad prawem spadkowym na nowo. W tym tygodniu chciałem opisać instytucje zapisów testamentowych, a dokładnie zapisu zwykłego.
Zapis występuje w testamencie i polega na tym, że spadkodawca powołuje do spadku daną osobę, ale jednocześnie zobowiązuje ją do spełnienia określonego świadczenia na rzecz innej osoby, która spadkobiercą nie jest (zapisobierca). Osoba ta uzyskuje pewną korzyść majątkową, ale nie odpowiada za długi spadkowe, jak spadkobierca. Niestety zobowiązany jest jednak do poniesienia obciążeń podatkowych od otrzymanego przysporzenia według przepisów o podatku od spadków. Zapis może polegać na tym, że do całego spadku powołuje się, np. córkę, zaś zobowiązuje się ją do przeniesienia własności samochodu na rzecz Pani Flory, która nie jest spadkobiercą.
Aby zapis testamentowy był ważny musi spełniać trzy kryteria, mianowicie: wymagana jest forma testamentowa, czyli występować w testamencie; potrzebne jest dokładne wskazanie zapisobiorcy, aby bez żadnych wątpliwości określić tę osobę; nałożenie na podmiot obciążony (zazwyczaj spadkobiercę) obowiązku spełnienia określonego świadczenia majątkowego.
Trzeba wiedzieć, że poczynienie zapisu nie powoduje automatycznego przeniesienia własności danego przedmiotu zapisu na rzecz zapisobiercy.
Obowiązek wykonania zapisu jest długiem spadkowym. Odpowiedzialność spadkobiercy jest jednak zawsze ograniczona do wartości stanu czynnego spadku. W braku odmiennej woli spadkodawcy zapisobierca może żądać wykonania zapisu niezwłocznie po ogłoszeniu testamentu.  Wskutek tego pomiędzy spadkobiercą a zapisobiercą powstaje stosunek zobowiązaniowy, w którym spadkobierca jest dłużnikiem, a zapisobierca wierzycielem. Spadkodawca może też w testamencie oznaczyć inną chwilę wymagalności roszczenia zapisowego. Roszczenie z zapisu ma charakter majątkowy, a więc też ulega przedawnieniu, w tym przypadku po pięciu latach. Trzeba pamiętać, że zapis można uczynić z zastrzeżeniem warunku lub terminu. Np. samochód X spadkobierca Y przekaże Z, gdy ten zda maturę.
Natomiast pojawia się pytanie co zrobić, aby spadkobierca wykonał poczyniony zapis. Na przykład, aby przeniósł na zapisobiercę wskazane (wchodzące do spadku) mieszkanie. Najpierw oczywiście trzeba zacząć od wezwania zobowiązanego do wykonania zapisu i przeniesienia własności mieszkania, dopiero, gdy to nie przyniesie rezultatów, pozostaje droga sądowa. Pozew należy sformułować mniej więcej następująco: wnoszę o zobowiązanie pozwanego X do złożenia ? wobec Y ? następującego oświadczenia woli: ?X, spadkobierca zmarłego w dniu ? r. Z., właściciela nieruchomości położonej w B. przy ul. ?., stanowiącej (opisać nieruchomość), dla której w Sądzie Rejonowym w W. prowadzona jest księga wieczysta nr WA1W/??/? oświadcza, że w wykonaniu zapisu zawartego w testamencie Z z dnia ?, otwartym i ogłoszonym w Sądzie Rejonowym w W, sygn. akt ?, własność tej nieruchomości przenosi na Y? oraz wnoszę o nakazanie X do wydania ww. nieruchomości dla Y.