Zbieranie grzybów jest w Polsce bardzo popularne; cenimy je ze względu na wspaniały smak i aromat, chociaż nie mają zbyt wielu wartości odżywczych i spożyte w większej ilości mogą być ciężkostrawne.
Aby grzybobranie nie skończyło się dla nas tragicznie, musimy pamiętać o kilku ważnych zasadach:
* przede wszystkim należy nauczyć się rozróżniać gatunki grzybów i zbierać tylko te dobrze znane;
* zbieramy tylko dobrze rozwinięte owocniki
(zbyt małe nie są w pełni ukształtowane i przez to łatwo je pomylić z grzybem niejadalnym);
* wykręcamy grzyby ze ściółki w całości a nie ścinamy tylko same kapelusze – tak będzie łatwiej rozpoznać gatunek grzyba;
* wśród rosnących w Polsce grzybów z rurkowym spodem kapelusza brak gatunków śmiertelnie trujących, więc jeśli jesteśmy początkującymi zbieraczami starajmy się unikać odmian blaszkowych, niech nie skusi nas nawet najokazalsza kania;
* nie zbierajmy grzybów do nylonowych toreb, gdyż bardzo szybko ulegają zepsuciu;
* nie dajmy się zwieść smakowi surowego grzyba – śmiertelnie trujące mają zwykle łagodny aromat, a te najbardziej gorzkie wywołają co najwyżej rozstrój żołądka.
Ze względu na patomechanizm działania toksyn zawartych w grzybach, wszystkie zatrucia grzybami można podzielić na następujące grupy :
* zatrucia grzybami wywołującymi głównie uszkodzenia narządów miąższowych (zatrucia cytotropowe),
* zatrucia grzybami wywołującymi zaburzenia psychoneurologiczne (zatrucia neurotropowe),
* zatrucia grzybami wywołującymi głównie ostry nieżyt żołądkowo-jelitowy (zatrucia gastryczne),
* zachorowania spowodowane grzybami jadalnymi (zatrucia nieswoiste).
Do grzybów wywołujących zatrucia cytotropowe zaliczamy: muchomora sromotnikowego oraz jego odmiany ? muchomora wiosennego i jadowitego oraz piestrzenicę kasztanowatą i zasłonaka rudego .
Są to najniebezpieczniejsze zatrucia, często prowadzące do zgonu.
Typowy dla tego zatrucia jest okres utajenia trwający nawet do 48 godzin od momentu spożycia.
Nastepnie pojawiają się objawy stanowiące tzw. zespół sromotnikowy. Występują nudności, stale nawracające wymioty, do których dołączają się bóle brzucha oraz gwałtowne i bardzo częste wypróżnienia. W ciągu doby pacjent oddaje od kilku do kilkudziesięciu luźnych, cuchnących stolców. Może to prowadzić do znacznego stopnia odwodnienia, a nawet do wstrząsu. W niektórych przypadkach początkowe objawy żołądkowo-jelitowe przebiegają łagodnie, co jednak nie musi świadczyć o dalszym łagodnym przebiegu zatrucia. Opisywane objawy żołądkowo-jelitowe utrzymują się przeważnie od jednego do trzech dni. Po tym okresie występuje okres pozornej poprawy, ustępują bóle brzucha, nudności i wymioty, zmniejsza się liczba stolców.
Po kilkunastu godzinach rozpoczyna się następny okres choroby, z dominującym uszkodzeniem narządów miąższowych. W tej fazie choroby ponownie zwiększa się liczba luźnych, cuchnących stolców (czasami są one smołowate, z domieszką krwi) oraz sporadyczne wymioty. Obserwuje się powiększenie wątroby, może pojawić się żółtaczka, skaza krwotoczna, drgawki pochodzenia ośrodkowego, porażenie oddechu.
Śpiączka wątrobowa występuje u około 15% zatrutych pacjentów, przeciętnie występuje w 3-5 dniu zatrucia, często prowadząc do śmierci.
Zatrucia neurotropowe mają krótki okres utajenia, trwający ok. 1- 2 godziny. Dzielimy je na:
* zespół zatrucia muchomorem plamistym, którego alkaloidy o działaniu podobnym do atropiny powodują rozszerzenie źrenic, zawroty głowy, omamy, drżenia mięśniowe, oszołomienie;
* wywołany przez lejkówki czy borowika szatańskiego zespół muskarynowy, na który składają się: zwężenie źrenic, zaburzenia widzenia, obfite wydzielanie śliny i łzawienie. Może dojśc do zwężenia oskrzeli. bolesnego parcia na stolec, biegunki, zaburzeń rytmu serca.
Liczne grzyby trujące działają drażniąco bezpośrednio na przewód pokarmowy, powodując gwałtowne wymioty i biegunkę, które w ciężkich przypadkach mogą prowadzić do odwodnienia i wstrząsu.
Grzyb jadalny – czernidlak pospolity – może wywołać objawy nadwrażliwości na alkohol, trwające kilka dni, są to zaczerwienienie skóry, kołatanie serca, nudności i wymioty.
W każdym przypadku zatrucia grzybami należy wykonać badanie mykologiczne popłuczyn żołądkowych, stolca oraz resztek potrawy grzybowej. Płukanie żołądka w przypadku zatrucia grzybami wykonuje się bez względu na czas, jaki upłynął od chwili spożycia grzybów. Leczeniu poddaje się wszystkie osoby, które te grzyby spożywały, nawet jeśli nie wystąpiły u nich objawy zatrucia.
lek. Michał Kondziołka