dr. Ryszard Stańczak
Wzdęcia należą do grupy najczęstszych dolegliwości przewodu pokarmowego, niekiedy towarzyszą im skurcze jelit lub bolesne kolki.Innym objawem tej przykrej dolegliwości są tzw. wiatry.
Proces trawienia rozpoczyna się z chwilą, kiedy kęs pokarmu znajdzie się w jamie ustnej. Następnie wymieszany ze śliną, transportowany przez przewód pokarmowy zostaje poddawany skomplikowanym reakcjom. W kolejnych odcinkach jelit jest trawiony i przetwarzany na niezbędne dla nas substancje. Do prawidłowego przebiegu trawienia konieczny jest sprawny transport pokarmu. Jeśli przesuwa się on zbyt szybko, nie jest dokładnie trawiony. Efektem tego zaburzenia są biegunki oraz bolesne skurcze jelit. Natomiast zbyt wolne tempo powoduje jego fermentację. W wyniku tego procesu wytwarzane są w jelicie rozdymające gazy. Odczuwamy wówczas bolesne wzdęcia i zaparcia.
Powietrze, cola i fasola
Przyczyną gromadzenia się gazów jelitowych może też być połykanie nadmiaru powietrza podczas szybkiego jedzenia, picia i rozmowy w czasie posiłku. Zalega ono wówczas w żołądku, skąd wydalane jest na zewnątrz w formie odbijania. Mimo to część powietrza przechodzi do jelit. Powodem wzdęć może też być picie napojów gazowanych (np. coca-coli), brak w jelicie dostatecznej ilości laktazy, enzymu trawiącego laktozę, obecną w wypijanym mleku lub produktach mlecznych (z wyjątkiem jogurtu). Laktoza ulega wówczas fermentacji, połączonej ze wzrostem ciśnienia gazów w niektórych segmentach jelita. Podobny objaw wywołują niestrawione resztki niektórych pokarmów, zalegające w jelicie grubym. Najbardziej „niebezpieczne” są: fasola, groch, kapusta, kalafior, brukselka, cebula, chleb razowy, czosnek.
Inne przyczyny
Wzdęcia połączone z zaparciami lub biegunkami zdarzają się też w okresie dużych napięć psychicznych. Gdy sytuacja życiowa stabilizuje się, praca przewodu pokarmowego również wraca do normy. Uczucie przepełnienia w przewodzie pokarmowym odczuwa też wiele kobiet krótko przed miesiączką. Mija ono po ustaniu krwawienia.
Nadmierna produkcja gazów często towarzyszy chorobie określanej jako zespół jelita drażliwego. Schorzenie to jest spowodowane zaburzeniami motoryki jelit, głównie na tle nerwowym. Wzdęcia mogą także być wynikiem chorób pęcherzyka żółciowego, trzustki, zakażenia pasożytami, np. Lambliami.
Jak sobie pomóc?
Dolegliwości trawienne związane z obecnością gazów są uciążliwe i nieraz trudne do leczenia. Pacjenci, oprócz uczucia wzdęcia, skarżą się na odbijanie, czkawkę oraz odchodzenie gazów, często cuchnących, co bywa niezwykle krępujące.
By złagodzić przykre dolegliwości, należy: przestrzegać diety, zrezygnować z pokarmów rozdymających; posiłki spożywać powoli, bez pośpiechu, dokładnie żując; unikać czynności powodujących połykanie powietrza (rozmowa przy jedzeniu, ssanie twardych cukierków, żucie gumy); wykluczyć picie napojów gazowanych, szczególnie słodkich, a także piwa i słodkiego mleka; położyć się z ciepłym okładem na brzuchu. Ciepło działa rozkurczowo na mięśnie jelit, dzięki czemu gazy szybciej się wydalają (najlepszy jest termofor owinięty w ręcznik); wypić ciepłą herbatkę ziołową zaparzoną z łyżeczką kminku, kopru włoskiego, mięty pieprzowej lub anyżku (zalać zioło szklanką gorącej wody i odstawić na 15 minut do naciągnięcia). Można też sporządzić napar z mieszanki tych ziół z dodatkiem łyżeczki kozłka lekarskiego (waleriany). Mieszanka ta działa nie tylko rozkurczowo, ale też uspokajająco; przyprawiać ciężko strawne potrawy znanymi w medycynie ludowej środkami rozkurczowymi, imbirem, kminkiem, majerankiem, miętą, owocami jałowca; spróbować wypić mały kieliszek nalewki ziołowej, np. anyżówki (jeśli mamy zupełnie zdrowe serce i wątrobę); wypić 30 kropli miętowych lub żołądkowych rozpuszczonych w kieliszku ciepłej wody; wykonać kilka ćwiczeń relaksacyjnych, np. rozluźnianie mięśni brzucha, połączone ze spokojnymi, długimi wdechami i wydechami. Są szczególnie wskazane, gdy wzdęcia występują na podłożu nerwicowym; unikać zdenerwowania, pośpiechu, nadmiernego wysiłku. Pacjenci cierpiący na tę dolegliwość mogą też przyjmować wiele leków zapobiegających i łagodzących wzdęcia. Ich rodzaj zależy jednak od przyczyny schorzenia. Dlatego lepiej, aby przepisał je lekarz.
Kiedy do lekarza?
Jeśli wzdęcia zdarzają się sporadycznie, są związane ze zmianą diety, szczególnie, gdy do jadłospisu wprowadzimy błonnik, a białe pieczywo zastąpimy pełnoziarnistym, zaczniemy jeść surowe owoce lub warzywa, nie ma powodu do niepokoju.
Żołądek musi przystosować się do nowej diety. Jeśli jednak wzdęcia nie ustępują po zastosowaniu domowych środków, są uporczywe, połączone z bólami, kurczami, biegunką lub zaparciami, brakiem apetytu, podwyższoną temperaturą, obrzękami stóp i podudzi, należy zgłosić się natychmiast do lekarza. Może to być sygnałem chorób wątroby, trzustki, zapalenia nerek, niewydolności krążenia.