Osteoporoza to przewlekła, układowa, metaboliczna choroba szkieletu charakteryzująca się zmniejszeniem ilości masy kostnej, zaburzoną mikroarchitekturą kości i w konsekwencji obniżoną wytrzymałością mechaniczną na obciążenia i urazy co w ostateczności prowadzi do zwiększonego ryzyka złamań. Jest jedną z najczęstszych chorób ludzkości występującą u co 10 osoby w populacjach całego świata.
Po 50 roku życia stwierdza się u co 3 kobiety osteoporozę. Uważa się, że w Polsce zagrożonych tą chorobą jest około 9 milionów osób, które doznają rocznie ponad 14 tys. złamań, co nierzadko jest pierwszym objawem osteoporozy. Choroba ta często nazywana jest „cichym złodziejem’, gdyż osoba narażona na nią nie wie, że choroba „okrada” ją z minerałów. Często dowiaduje się o niej zbyt późno, gdy dochodzi do złamania. Osteoporoza pojawia się, gdy procesy niszczenia kości przeważają nad jej budową.
Zapobieganie osteoporozie
Najbardziej korzystne z punktu widzenia kosztów i jakości życia jest zapobieganie wystąpieniu choroby, dlatego też działania o charakterze profilaktycznym należy rozważyć u wszystkich osób, które: przekroczyły 60 rok życia, mają jeden lub więcej czynników ryzyka wystąpienia osteoporozy, w wywiadzie rodzinnym mają choroby zaburzające gospodarkę wapniowo-fosforanową, wykonały (z jakichkolwiek powodów) badanie densytometryczne, którym ujawniono tzw. osteopenię, cierpią na przewlekłe choroby układu krążenia i narządu ruchu ograniczające sprawne poruszanie się.
Środki zapobiegawcze są zróżnicowane i obejmują używki – konieczne jest zaprzestanie palenia tytoniu i ograniczenie spożycia alkoholu, zwiększenie aktywności fizycznej Ćwiczenia fizyczne zwiększają masę kości i zapobiegają osteoporozie, wpływają korzystnie na układ krążenia i oddychania. Najprostszą formą ćwiczenia ruchowego jest spacer. Zalecamy go osobom starszym i niepełnosprawnym. Widoczny efekt leczniczy daje spacer trwający nie mniej niż godzinę dziennie. Osoby sprawniejsze mogą zacząć jazdę na rowerze na wolnym powietrzu, lub kupić sobie rower treningowy do ćwiczeń w domu. Najlepsze efekty uzyskamy stosując specjalistyczne ćwiczenia przez co najmniej 20 min. dziennie. Zadaniem ćwiczeń w osteoporozie jest stymulowanie tworzenia kości przez jej obciążanie mechaniczne. Można to osiągnąć obciążając kościec ciężarem własnego ciała (spacer, biegi, taniec) lub też siłą napinania mięśni (ćwiczenia na przyrządach). Poprawa zakresu ruchów w stawach i kręgosłupie jest w tym przypadku drugorzędna, chociaż niewątpliwie równie korzystna. Ćwiczenia gimnastyczne najlepiej pokaże instruktor w ośrodku rehabilitacyjnym.
Kolejnym środkiem zapobiegawczym jest unikanie upadków, które są skutkiem obniżenia sprawności chorej osoby. Wymaga to stworzenia przyjaznego otoczenia w sensie technicznym oraz co nie mniej ważne, fachowego leczenia zaburzeń krążenia i równowagi.
Ważnym elementem jest odpowiednie spożycie wapnia bowiem u osób starszych, jak i przy wielu schorzeniach, dochodzi do osłabienia wchłaniania wapnia z jelit. W sytuacji takiej organizm utrzymuje właściwy poziom tego pierwiastka we krwi przez resorpcję kości, co prowadzi do rozwoju osteoporozy. Dzienne zapotrzebowanie na wapń w okresie menopauzy i u osób starszych wynosi ok. 1500 mg. Jeżeli nasza dieta nie pokrywa zapotrzebowania w wapń, niezbędne jest uzupełnienie go odpowiednimi preparatami, w większości dostępnymi bez recepty. Dla człowieka najbardziej naturalnym i podstawowym źródłem tego pierwiastka jest mleko i produkty mleczne. Ilość i przyswajalność wapnia z mleka, serów żółtych, twarogów oraz jogurtu jest w warunkach ich regularnego spożywania dostateczna i przewyższa wszystkie inne produkty. Dla osób stosujących dietę wegetariańską można polecić kapustę, koper oraz migdały, jednak prawie zawsze trzeba wtedy uzupełniać wapń w inny sposób.
Zadaniem ćwiczeń
w osteoporozie jest stymulowanie tworzenia kości przez jej obciążanie mechaniczne. Można to osiągnąć obciążając kościec ciężarem własnego ciała (spacer, biegi, taniec) lub też siłą napinania mięśni (ćwiczenia na przyrządach).
Stosowanie witaminy D
Witamina D jest niezbędna do wchłaniania wapnia spożytego z pokarmami z jelit. Organizm człowieka produkuje ją w skórze pod wpływem promieniowania słonecznego. Uważa się że 15 minut pełnego nasłonecznienia codziennie jest niezbędne aby poziom witaminy D był wystarczający. W okresie zimowo – jesiennym w Polsce spada zdolność wytwarzania witaminy D przez skórę. Dlatego, zwłaszcza w tym okresie, podawanie jej powinno być obowiązkowe w leczeniu osteoporozy. Jest to szczególnie ważne u osób starszych, które mają osłabione wchłanianie wapnia i obniżony poziom witaminy D.
Minimalna dawka dobowa witaminy D zalecana u takich osób wynosi 800 IU.